Engelli Ehliyeti Nasıl Alınır? Başvuru Şartları ve Belgeleri

Engelli vatandaşların trafikte özgürce yer alması, bağımsız hareket edebilme özgürlüğünün en önemli adımlarından biridir. Teknolojik gelişmeler sayesinde, fiziksel durumu özel donanımlı araç kullanmayı gerektiren bireyler için süreç eskiye nazaran fazlasıyla erişilebilir hale gelmiştir. "Engelli ehliyeti" veya resmi adıyla "Özel Tertibatlı Araç Kullanacaklar İçin Sınırlı Sürücü Belgesi," özgürlüğün anahtarıdır.

Engelli Ehliyeti Nedir?

Fiziksel engeli nedeniyle standart aracı kullanamayacak durumda olan kişilere verilen ehliyete engelli ehliyeti denir. Fiziksel durumuna uygun modifikasyonlarla donatılmış araçları güvenli şekilde kullanabileceği sağlık kurulu raporuyla kanıtlanan bireylere verilir.

Ehliyetin temel amacı, engelli bireylerin toplumsal hayata katılımını desteklemektir. Standart sürücü belgelerinden farkı, ehliyetin üzerinde yer alan kodlardır. İlgili kodlar kişinin engel durumuna göre hangi tür özel tertibatı kullanması gerektiğini belirtir. Bu sayede ehliyet sahibi sadece bu tertibatların bulunduğu araçları kullanabilir.

Engelli ehliyeti sahibi olmak, Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) ve Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV) muafiyetleri gibi önemli mali avantajlardan da yararlanma hakkı tanır. Fakat muafiyetlerden yararlanabilmek için ehliyetinizin ilgili yönetmeliklere tamamen uygun olması zaruridir.

Engelli Ehliyeti Başvuru Şartları Nelerdir? 

Engelli ehliyeti, alabilmeniz için öncelikle standart sürücü belgesi alımında aranan temel şartların tümünü sağlamanız istenir:

• Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmanız, 
• Yaş sınırını (B sınıfı için 18 yaşını doldurmuş olmak) geçmiş olmanız,
• Adli sicil kaydınızda sürücü belgesi almanıza engel teşkil edecek hüküm bulunmaması
• En az ilkokul düzeyinde eğitim almış olmanız,

Başvurunun zorunlu adımlarını oluşturur. Başvuru yapmadan önce, kişisel durumunuzun temel yasal şartnamelere uygunluğunu kontrol etmeniz, sürecin hızlanması açısından büyük önem taşır. Standart ehliyet alma koşullarından herhangi birini sağlamıyorsanız, maalesef engelli ehliyeti için de başvuru yapmanız mümkün olmayacaktır.

Genel şartları sağladıktan sonra, engelli ehliyeti sürecini standart ehliyet sürecinden ayıran en önemli aşamaya geçilir: özel tertibat zorunluluğu. Özel tertibatın ne olacağını belirleme noktasında sağlık raporu kullanılır. Örneğin bir ayağınızın fonksiyonel kısıtlılığı varsa, raporda "gaz ve frenin el ile kontrol edilmesini sağlayan tertibat" ibaresi yer almalıdır. Özel modifikasyonun varlığı, aracınızın ruhsatına da işlenir. 

Raporda yer alan tertibat kodu, ehliyet sınıfınızı (örneğin B sınıfı) ve aracı kullanma kısıtlamalarınızı belirler. Rapor olmadan ehliyet kursuna kayıt olmanız veya başvuruyu tamamlamanız mümkün değildir. Raporun geçerliliği ve detayları, başvurunuzun kabul edilip edilmeyeceğini doğrudan etkileyecektir.

Özel tertibatlı sürücü belgesi alabilmeniz için sağlamanız gereken diğer önemli şart, yetkili sürücü kursundan özel eğitim almaktır. Kurs seçimi yaparken, engelli bireylere yönelik özel eğitim verme yetkisine sahip olmasına ve engel durumunuza uygun tertibatlı eğitim aracı bulundurmasına dikkat etmelisiniz. Standart ehliyet adaylarından farklı olarak, sizin eğitiminiz tamamen engel durumunuza özel olarak tasarlanmış araçlarla gerçekleştirilir. 

Eğitim süreci, özel tertibatı güvenli kullanma becerisi kazanmanız için hayati önem taşır. Ardından hem teorik sınavı hem de direksiyon sınavını başarıyla geçmeniz beklenir. Eğer daha önce ehliyetiniz varsa, sadece direksiyon sınavına girmeniz yeterli olacaktır.

Engelli ehliyeti sahibi olduğunuzda, sadece ehliyetinizde belirtilen özel tertibata sahip araçları kullanma iznine sahip olursunuz. Örneğin ehliyetinizde otomatik vites kullanmanız gerektiği belirtilmişse, manuel vitesli araç kullanmanız trafik kurallarını ihlal etmeniz anlamına gelir, yasal yaptırımlarla karşılaşırsınız. Yasalara uymanız uzun vadede ÖTV indirimli araçlar içinden seçim yapma hakkınızı korur.

Engelli Ehliyeti Almak İçin Hangi Belgeler Gereklidir? 

Engelli ehliyeti alma süreci, titizlikle toplanması gereken standart evrakların yanı sıra, engel durumunuza özgü resmi belgeleri de zorunlu kılar. Sürecin aksamaması adına belgeleri eksiksiz şekilde hazırlamalısınız. Başvuru sırasında yanınızda bulundurmanız gereken temel belgeler şöyledir:

• Zorunlu kişisel ve eğitim belgeleri: Başvurunun temelini oluşturan, güncel ve fotoğraflı kimlik belgenizdir. Kimlik kartınızın fotokopisi trafik tescil işlemleri için gereklidir.
• Öğrenim durumu belgesi: En az ilkokul düzeyinde eğitim aldığınızı kanıtlayan diploma, tasdikname veya öğrenim belgesinin aslı veya noter onaylı sureti istenir.
• Biyometrik fotoğraf: Son altı ay içinde çekilmiş, 5x6 cm boyutlarında, arka fonu beyaz olan ve yüzünüzü net bir şekilde gösteren biyometrik fotoğraflar da talep edilir. Genellikle 2 adet sürücü kursu için, 4 adet ise dosya işlemleri için kullanılır.
• Adli sicil kaydı belgesi: E-Devlet üzerinden alabileceğiniz belge, sürücü belgesi almanıza engel teşkil edecek bir suç kaydınızın olmadığını gösterir.
• Sürücü adayları için sağlık kurulu raporu: Sürecin en önemli evrağıdır. Devlet veya üniversite hastaneleri gibi yetkilendirilmiş sağlık kuruluşlarından almanız gerekir. Raporda, "Sürücü Olur" ibaresi ile birlikte, kullanmanız gereken özel tertibatın kodlarının (örneğin 40.01 – Pedalların elle kullanılması) açıkça belirtilmiş olması şarttır. Bu rapor, ehliyetinizin kısıtlamalarını belirler ve kursa kayıt olabilmenizin temel koşuludur. Raporun geçerlilik süresine de dikkat etmelisiniz.
• Sürücü belgesi değişim dilekçesi (gerekliyse): Eğer mevcut bir standart ehliyetiniz varsa ve bunu engelli ehliyetine çevirecekseniz, durumunuzu açıklayan resmi bir dilekçe ile başvurmanız gerekmektedir.
• Sürücü kursu sertifikası: Teorik ve direksiyon eğitimlerinizi başarıyla tamamladıktan sonra sürücü kursu tarafından size verilen belgedir. Bu sertifika olmadan Nüfus Müdürlüğü'ne başvuramazsınız.
• Kan grubu belgesi: Herhangi bir sağlık kuruluşundan alabileceğiniz veya ehliyet başvuru formuna işletebileceğiniz kan grubu kartınız da dosyaya eklenir.
• Parmak izi ve sürücü belgesi harç makbuzu: Direksiyon sınavını geçtikten sonra, belirlenen bankalara yatırılması gereken ehliyet harcı, değerli kâğıt bedeli, vakıf payı makbuzları. Nüfus Müdürlüğü'ne teslim etmeniz gerekir.

Belgelerin tamamı toplandıktan sonra, önce sürücü kursu kayıt işlemleri, ardından da randevu alarak Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü'nde (NVİ) resmi ehliyet başvuru işlemlerinizi tamamlayabilirsiniz. Belgelerin tam olması, sürecin uzamasını engelleyecektir.

Engelli Ehliyeti Almak İçin Sağlık Raporu Nasıl Alınır? 

Engelli ehliyeti başvurunuzun kabul edilmesi için atmanız gereken en önemli adım, yetkili bir sağlık kuruluşundan "Sürücü Adayları İçin Sağlık Kurulu Raporu" almaktır. Raporun standardı, sıradan sağlık raporundan tamamen farklıdır, sürecin tamamını şekillendirir.

Raporu alabileceğiniz hastaneler, tam teşekküllü Eğitim Araştırma Hastaneleri veya Üniversite Hastaneleridir. Her hastanenin sağlık kurulu olmayabilir; bu nedenle randevu almadan önce ilgili hastanenin bu yetkiye sahip olduğundan emin olmalısınız. Rapor, tek doktor tarafından değil, birden fazla uzman hekimin bulunduğu bir sağlık kurulu tarafından verilir.

Hastanenin ilgili birimine (genellikle Sağlık Kurulu veya Heyet Raporu birimi) başvurarak randevu almalısınız. Başvuru sırasında, ehliyet almak istediğinizi ve raporun "Sürücü Adayları İçin Sağlık Kurulu Raporu" formatında olacağını belirtmelisiniz.

Heyet raporu süresince; Göz, KBB (Kulak Burun Boğaz), Dahiliye, Ortopedi/Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon, Nöroloji ve Psikiyatri gibi gerekli olan tüm uzmanlık dallarında muayeneden geçeceksiniz. Özellikle Ortopedi/FTR bölümü, fiziksel engelinizin araç kullanma üzerindeki etkilerini ve hangi uzuvlarınızda kısıtlama olduğunu detaylıca inceleyecektir.

Tüm muayeneler tamamlandıktan sonra, doktorlardan oluşan Sağlık Kurulu bir araya gelerek durumunuzu değerlendirir. Kurul, araç kullanmaya uygun olduğunuza karar verirse, raporunuza onayı işler. Raporun en kritik kısmı, ehliyetinizin üzerine yazılacak olan uluslararası standartlardaki kısıtlama kodlarıdır.

Sağlık kurulu raporu, sıradan sağlık belgesinin ötesinde hukuki bir belgedir. Raporda belirtilen tertibat kodu yanlış olursa veya eksik yazılırsa, ehliyetinizi aldıktan sonra kullanacağınız özel tertibatlı araç için ÖTV/MTV muafiyetinden yararlanma sürecinizde büyük sorunlar yaşayabilirsiniz. Bu nedenle, raporu teslim almadan önce, engel durumunuzla tam olarak uyumlu olan kısıtlama kodlarının (Trafik Yönetmeliği EK-3 bölümünde yer alır) doğru yazılıp yazılmadığını kontrol edebilirsiniz.

Engelli Ehliyeti İçin Sınav Şartları 

Engelli ehliyeti alma sürecinde, standart sürücü adayları gibi siz de iki aşamalı bir sınav sürecinden geçersiniz: Teorik (e-sınav), direksiyon sınavı. Ancak sınavlar, özellikle direksiyon aşaması, raporda belirtilen özel tertibatınıza göre farklılıklar taşır.

Teorik Sınav (E-Sınav) Şartları

Teorik sınav, tüm sürücü adayları için aynı temel kuralları içerir. Sınav trafik, ilk yardım, motor bilgisi derslerinden oluşur. E-sınav formatında (elektronik ortamda) yapılır. Engelli adaylar için bu aşamada herhangi bir muafiyet yoktur; aynı başarı puanını almanız beklenir. Sınava hazırlık sürecinde, sürücü kursunuzun sağlayacağı materyallere odaklanabilirsiniz. Sınav merkezlerinde, işitme engeli gibi durumlarda, size yardımcı olacak özel destekler görevlendirilebilir.

Özel Tertibatlı Direksiyon Sınavı Şartları

Teorik sınavı geçtikten sonra, en kritik aşama olan direksiyon sınavına geçilir. Standart adaylarınkinden farklı olarak, mutlaka kişinin engel durumuna uygun özel tertibatlarla donatılmış araçla yapılır. Sınav sırasında araçta, sürücü kursu yetkilisi ve Milli Eğitim Bakanlığı'ndan görevli iki adet sınav sorumlusu bulunur. Sınavın temel amacı, sizin özel tertibatı kullanarak araca tam olarak hakim olduğunuzu, trafiğe güvenle çıkabileceğinizi, temel manevraları sorunsuz yapabildiğinizi kanıtlamaktır.

Sınavdaki başarı kriteri, standart adaylarla aynıdır: trafikteki kurallara uyma, riskli hareketlerden kaçınma ve araca hakimiyet. Ancak değerlendirme, tamamen sizin özel tertibatınızın kullanımı üzerinden yapılır. Sınavdan başarılı olabilmek için, kurs süresince özel tertibatlı araca maksimum düzeyde adaptasyon sağlamalısınız. Sınavda başarısız olursanız, size tanınan haklar dahilinde tekrar sınavlara girme hakkınız bulunur.

Engelli olmadan önce herhangi bir sınıf standart sürücü belgeniz varsa, bu durumda teorik sınavdan muaf tutulursunuz. Yani sadece direksiyon sınavına girmeniz yeterli olacaktır. Ancak muafiyetin kesinleşmesi için sürücü kursuna başvurduğunuzda durumunuzu belirtmelisiniz. Ehliyet yenileme veya sınıf yükseltme gibi bir durum söz konusu ise, sadece özel tertibatı kullanma becerinizi kanıtlamak üzere direksiyon sınavına girmeniz istenebilir.

Engelli Ehliyeti İçin Hangi Araçlar Alınabilir? 

Engelli ehliyeti sahibi olmanın en önemli avantajlarından biri, özel tertibatlı araç alımlarında uygulanan vergi muafiyetleridir. Avantajdan faydalanabilmek için, ehliyetinizde ve sağlık kurulu raporunuzda belirtilen kısıtlamalara tam olarak uyan araç seçimi yapmanız şarttır.

Engelli ehliyeti ile alınabilecek araçların temel kriteri, ehliyetinizdeki kısıtlama kodlarına uygun özel tertibatın araçta bulunmasıdır. Tertibat, sizin fiziksel engelinizi ortadan kaldırarak aracı güvenle kullanmanızı sağlayacak şekilde araca sonradan monte edilmiş veya fabrika çıkışlı özel donanım olmalıdır.

Eskiden H sınıfı ehliyet olarak bilinen belge, artık B sınıfı (veya diğer sınıflar) olarak verilse de, üzerindeki kodlar belirleyicidir. Ehliyetiniz, elden kumandalı gaz/fren sistemleri, özel direksiyon topuzları veya diğer yardımcı aparatları gerektiriyorsa, alacağınız aracın ruhsatına bu tertibatın işlenmiş olması zorunludur. 

Engeliniz (örneğin sol ayak kısıtlılığı) sadece otomatik vitesli araç kullanmanızı gerektiriyorsa (ehliyette otomatik vites kodu bulunur), aracınızda ek fiziksel tertibata ihtiyaç duyulmaz. Bu durumda bile, ÖTV muafiyetinden faydalanmak için aracın Özel Tüketim Vergisi Kanunu kapsamında belirlenen üst fiyat sınırının altında olması beklenir.

Özel tertibatlı araç alımlarında sağlanan muafiyetler, aracın alımını önemli ölçüde kolaylaştırır:

• ÖTV Muafiyeti: Muafiyetten yararlanabilmek için engellilik derecesi belirleyici rol oynar. Yüzde 90 ve üzeri için farklı, altı için farklı kurallar uygulanır. Yüzde 90 ve üzerinde 2025 fiyatıyla 2.290.200 TL'yi geçmeyen araçları satın alabilirler
• MTV Muafiyeti: Yüzde 90 ve üzeri engellilik oranına sahip kişiler, hem özel tertibatlı hem de standart otomobiller için muafiyetten faydalanabilirler. Yüzde 90'ın altında engeli olup özel tertibat gerektirenler ise, mutlaka ruhsata işlenmiş olduğu araçlar için MTV muafiyetine sahip olurlar.
• Kullanım Kısıtlaması: ÖTV muafiyetiyle alınan araçlar, ilk tescil tarihinden itibaren 5 yıl boyunca satılamaz veya devredilemez. Satış yapılırsa, muafiyetli alınan ÖTV tutarı geri ödenmelidir.

Engelli ehliyeti sahibi olarak alacağınız araç, iki şekilde temin edilebilir:

• Fabrika Çıkışlı Özel Donanım: Bazı otomobil üreticileri, engelli sürücüler için otomatik vites, özel direksiyon gibi donanımları fabrika çıkışında sunar.
• Sonradan Montaj: Daha yaygın olan yöntem, standart bir aracı aldıktan sonra, yetkili firmalar aracılığıyla ehliyet kodunuza uygun el kumandası, özel fren veya gaz pedalı gibi tertibatları monte ettirmektir. Montaj sonrasında, aracın ruhsatına "engelli aracı" olduğu işlenmelidir.

Özel tertibatlı 2. el araba almayı düşünüyorsanız, aracın ruhsatında tertibat bilgilerinin doğru işlendiğinden, tertibatın yetkili servis tarafından kontrol edildiğinden emin olmalısınız. İleride yaşayabileceğiniz teknik sorunların önüne geçecektir.

Engelli Ehliyeti Alırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Engelli ehliyeti alma yolculuğu, gelecekteki araç alım/kullanım süreçlerinizde sorun yaşamamanız için büyük bir dikkat gerektirir. Standart ehliyet süreçlerine kıyasla çok daha fazla bürokratik aşamadan geçtiğiniz süreçte, gözden kaçırmamanız gereken en hayati noktalar şunlardır:

• Sürecin tamamını başlatan ve yönlendiren tek belge, Sürücü Adayları İçin Sağlık Kurulu Raporu'dur. Bu rapor alınırken ve teslim alınırken şu noktalara azami dikkat gösterilmelidir:
• Rapor üzerinde, engel durumunuzla tam olarak eşleşen ve Karayolları Trafik Yönetmeliği'nde (EK-3) yer alan kısıtlama kodlarının hatasız bir şekilde yazıldığından emin olun. Örneğin, sadece otomatik vites kullanmanız gerekiyorsa, ehliyetinize "10.02 – Otomatik Vites" kodunun işlenmesi gerekir. Yanlış veya eksik bir kod, gelecekte ÖTV muafiyetli araç alımınızda veya trafikte denetimlerde sorun çıkarabilir.
• Raporun, "Engelli Sağlık Kurulu Raporu" değil, spesifik olarak "Sürücü Adayları İçin Sağlık Kurulu Raporu" ibaresiyle düzenlenmiş olması gerekir. Aksi takdirde sürücü kursuna kabul edilmezsiniz.
• Raporda, ehliyetinizi kaç yılda bir yenilemeniz gerektiği (genellikle 5 veya 10 yıl) belirtilmelidir.
• Park haklarından yararlanabilmek için engelli plakaları kullandığınızdan emin olmalısınız.
• Kursun, engelli sürücü adaylarına eğitim verme yetkisine sahip olup olmadığını kontrol etmelisiniz. Eğitmenlerin, sizin engel durumunuza uygun tertibatlı araçlarla eğitim verme konusunda deneyimli olması, sınav başarınızı doğrudan etkileyecektir.
• Kursun, sizin raporunuzda belirtilen kısıtlama kodlarına uygun özel tertibatlı eğitim aracı bulundurması zorunludur. Örneğin elden gaz/fren kullanacaksanız, kurs aracında bu sistemin kurulu olması gerekir.
• Ehliyetinizdeki kodlar, sizin kullanabileceğiniz araç tipini kesin olarak sınırlar. Tertibatsız araç kullanmanız veya otomatik vites zorunluluğu varken manuel vitesli araç kullanmanız trafik suçu teşkil eder, ciddi cezalara yol açar.
• ÖTV muafiyetinden yararlanarak araç aldıysanız, aracı 5 yıl dolmadan satamazsınız. Satmanız gerektiği takdirde, muafiyetli alınan ÖTV miktarını devlete geri ödemek zorunda kalırsınız. Bu nedenle araç alım kararınızı çok iyi planlamalısınız.
• Sağlık raporunuzda belirtilen yenileme süresi dolmadan önce gerekli sağlık kontrollerini tamamlamalı, ehliyetinizi yenilemelisiniz. Süresi dolmuş ehliyetle araç kullanmak yasal değildir.

Karmaşık yolculukta zaman kaybetmemek, adına tüm yasal süreçleri hatasız yönetmek için güvenilir profesyonel ortağa ihtiyacınız var. Borusan Next, engelli araçları konusunda uzmanlaşmış ekibi ve güvenilir ikinci el portföyü ile size yardımcı olur. Özgürce hareket etme hakkınızı ertelemeyin! Size özel çözümlerle tanışmak ve hayalinizdeki araca sorunsuz bir şekilde ulaşmak için Borusan Next uzmanlarıyla iletişime geçin!

Telif hakkı ve sair fikri mülkiyet hakları Borusan Oto Değerlendirme Pazarlama ve Hizmet A.Ş.’ye (Borusan Next’e) aittir. Ticari amaçla ve/veya yasalarca izin verilen meşru kullanım sayılamayacak şekillerde, kısmen dahi olsa, izin alınmaksızın alıntı yapılamaz, kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayınlanamaz, link verilemez.