Düşen Sıcaklıklar Aküyü Nasıl Etkiler? Önlem Almanın Yolları

Düşen sıcaklıklar, akülerin kimyasal tepkimelerini yavaşlatarak performanslarını doğrudan etkiler. Soğuk hava, yalnızca sürüş konforunu değil, aracın motor performansını, yakıt tüketimini ve elektronik sistemlerin çalışma dengesini de değiştirir. Özellikle kış aylarında hava sıcaklığının sıfırın altına düştüğü durumlarda, motor yağı daha yoğun hale gelir, yakıt buharlaşması zorlaşır, aracın ilk çalıştırma yükü büyük ölçüde akünün omuzlarına biner.

Akü, bu koşullarda aracın marş motoruna enerji sağlamaktan, ısıtma - aydınlatma sistemlerini beslemeye kadar birçok görevi aynı anda yürütür. Ancak soğuk hava, akü içerisindeki elektrolitin (sülfürik asit - su karışımı) yoğunluğunu artırarak kimyasal enerji dönüşümünü yavaşlatır. Bu da hem kapasitenin hem de marş gücünün azalmasına neden olur. Kısacası, sıcaklık düştükçe akünün enerji üretme verimi azalır. Fakat daha çok eski veya bakımı ihmal edilmiş akülerde daha hızlı görülür. Dolayısıyla kış aylarına girmeden önce akü testi yaptırmak ve genel kış bakımı uygulamalarına dikkat etmek, olası sorunların önüne geçmek için oldukça önemlidir. Peki, soğuktan akü biter mi? Gelin, ısı farklılıklarının akü üzerindeki etkisine, alabileceğiniz önlemlere birlikte bakalım.

Akünün Soğuk Havalarda Karşılaştığı Zorluklar Neler?

Soğuk havalarda akü, kimyasal tepkime hızının azalması nedeniyle kapasitesinin önemli bir kısmını kaybeder. Ortalama bir kurşun-asit akü, 0°C’de kapasitesinin yaklaşık %20’sini, -18°C’de ise neredeyse yarısını yitirir. Bununla birlikte motorun ilk çalışma sırasında ihtiyaç duyduğu enerji miktarı artar, akünün yükünü iki katına çıkar. Yani akü tam dolu olsa bile aracı çalıştırmakta zorlanabilir.

Düşük sıcaklıklar, yalnızca enerjiyi azaltmakla kalmaz, aynı zamanda akü içindeki elektrolit sıvısının donma riskini de artırır. Eğer akü tam şarjlı değilse elektrolitteki su oranı artar, donma noktası yükselir, sonucunda hücrelerde geri dönülemez hasarlara neden olabilir. Ayrıca, uzun süre park edilen araçlarda akü kendi kendine deşarj olur, soğukta ise deşarj daha hızlı gerçekleşir. Bu yüzden kış aylarında aracın düzenli çalıştırılması, akünün yalıtımının korunması hayati öneme sahiptir.

Kimyasal Tepkime Hızının Azalması

Akülerin çalışma mantığı, pozitif - negatif plakalar arasında meydana gelen kimyasal tepkimelere dayanır. Çünkü reaksiyonlar sayesinde elektrik enerjisi üretilir, motorun ilk çalıştırılması için gerekli güç sağlanır. Ancak hava sıcaklığı düştükçe kimyasal tepkimelerin hızı da doğal olarak azalır. Özellikle -10°C’nin altına düşen ortamlarda iyon hareketliliği belirgin biçimde yavaşlar, akünün aynı sürede çok daha az enerji üretebilmesine neden olur. Örneğin; 25°C’de tam kapasiteyle çalışan akü, -10°C civarında yaklaşık %35 ila %40 oranında performans kaybı yaşar. Sonucunda marş motorunun daha fazla güç istemesine rağmen akünün talebi karşılayamamasına yol açar. 

Öte yandan düşük sıcaklıklarda akünün yeniden şarj edilmesi de güçleşir, çünkü iç direnci artar. Kısa mesafeli yolculuklarda akünün tam dolmasına fırsat veremediğinizde kimyasal yavaşlama döngüsü zamanla birikerek akü ömrünü kısaltır. Dolayısıyla soğuk dönemlerde aracı düzenli aralıklarla çalıştırmanız, uzun sürüşlerle aküyü tam kapasiteye ulaştırmanız önemlidir.

Elektrolit Donma Riski

Soğuk hava, akülerin iç yapısındaki en hassas bileşenlerden biri olan elektroliti doğrudan etkiler. Elektrolit, sülfürik asitle sudan oluşan bir sıvıdır. Görevi akü içindeki kimyasal reaksiyonların gerçekleşmesi için gerekli ortamı sağlamaktır. Ancak sıcaklık düştükçe sıvının yoğunluğu değişir. Şarj seviyesi düşük aküde asit oranı azalıp su oranı arttığı için sıvı daha düşük sıcaklıklarda donabilir. Sıvı donarsa hücre plakalarının genişlemesine ve çatlamasına neden olur, bu da kalıcı hasar demektir. Eğer elektrolit donarsa akü içindeki kimyasal denge bozulur, elektrik üretimi tamamen durabilir. Kısaca “soğukta akü neden boşalır?” sorusunun bir yanıtı da elektrolitin donmasıdır.

Genellikle donmalarda akü değişimi zorunlu hale gelir. Araç uzun süre kullanılmadığında, açık alanda park edildiğinde risk daha da artar. Bu nedenle soğuk kış aylarında aracın mümkünse garajda ya da kapalı bir alanda tutulması, düzenli aralıklarla çalıştırılması önerilir. Öte yandan donmaya karşı elektrolit seviyesinin düşük olup olmadığını kontrol etmeniz, soğuk havalarda akü sağlığını korumak için alınabilecek en temel önlemlerden biridir.

Kendi Kendine Deşarj Olma

Her akü, kullanılmasa dahi zamanla belirli oranda kendi enerjisini kaybeder. Yani “soğuk havada akü neden boşalır?” derseniz, aküdeki kimyasalın bozulması sonucu “kendi kendine deşarj” olduğunu söyleyebiliriz. Soğuk hava koşullarında normalden daha hızlı gerçekleşir, çünkü düşük sıcaklık, akü içindeki kimyasal dengeyi bozar, hücre içi direnci artırır. Direnç arttığında akım akışı zorlaşır, dolayısıyla aküdeki mevcut enerji tam anlamıyla kullanılamaz. Araç uzun süre park halinde kalırsa daha hızlı olur. Örneğin; haftalarca çalıştırılmayan araçta akü tamamen boşalabilir. 

Kış aylarında, uzun süre kullanılmayacak araçlarda akü kutup başlarının sökülmesi ya da bakım şarj cihazı (trickle charger) kullanılması önerilir. Şarj cihazları, aküyü sürekli olarak düşük akımla besleyerek kapasitesinin korunmasını sağlar. Böylece marş motoru çalıştırıldığında akü yeterli gücü sunar. Bununla birlikte kendi kendine deşarj, akünün yaşına, tipine göre de değişir. Doğal olarak eski akülerde oran daha yüksektir.

Soğuk Havada Akü Neden Boşalır?

Soğuk hava, aküdeki kimyasal enerjinin elektriğe dönüşümünü zorlaştırarak enerji kaybına neden olur. Düşük sıcaklıklarda akünün içindeki kimyasal tepkimeler yavaşlar, iyonların plakalar arasında hareket etmesi güçleşir. Hareket azaldıkça hem enerji üretimini azaltır hem de mevcut enerjinin daha hızlı tükenmesine yol açar. Özellikle akü tam şarjlı değilse elektrolit içindeki su oranı artar ve iyon yoğunluğu azalır. Formu bozulan elektrolitte hücrelerin iç direnci yükseleceğinden enerji geçişi zorlaşır. Yani akü kapasitesi düşer, marş motoruna yeterli güç sağlanamaz.

Soğuk havalarda akülerin boşalmasının diğer nedeni, araçların kısa mesafelerde sık kullanılmasıdır. Motor yeterince uzun süre çalışmadığında, alternatör aküyü tam olarak şarj edemez. Böylece akü sürekli olarak “yarı dolu” kalır. Bu durum uzun vadede akünün kendi kendine deşarj hızını artırır. Ayrıca farlar, ısıtmalı koltuklar, klima, cam rezistansı gibi donanımların yoğun kullanımı da soğuk havalarda elektrik yükünü yükseltir. Akü, düşük sıcaklıkta yükleri dengeleyemeyerek hızla güç kaybeder.

Bir başka önemli etken ise motor yağı viskozitesinin artmasıdır. Hava soğudukça yağ daha yoğun hale gelir, motorun ilk çalıştırma anında daha fazla tork gerekir. Yani akünün marş motoruna daha fazla akım göndermesine neden olur. Zaten düşük kapasiteyle çalışan akü, ekstra yük nedeniyle kısa sürede boşalır. Kısacası, soğuk havada akü boşalmasının temel nedeni kimyasal reaksiyonların yavaşlaması, iç direncin artması ve enerji tüketiminin üretimden fazla hale gelmesidir. Kış aylarında uzun yolculuklar yapmanız, aküyü tam şarjda tutmanız ve aracın elektrik yükünü azaltmanız riskleri minimuma indirecektir.

Kışın Akü Arızası Belirtileri Neler?

Soğuk havalarda akü arızasının en kolay anlaşılır belirtileri arasında aracın geç çalışması, zayıf far ışığı, elektronik donanımların düzensiz çalışması ve gösterge panelinde akü uyarı ışığının yanması bulunur. Kış mevsimi, araç akülerinin dayanıklılığını en çok zorlayan dönemdir. Düşük sıcaklıklar, akü kimyasını doğrudan etkileyerek hem kapasiteyi hem de voltajı düşürür. Dolayısıyla çoğu zaman marş basarken gecikme, farlarda titreme veya sönme, radyo ya da klima gibi sistemlerin aniden kapanması gibi sorunlarla karşılaşabilirsiniz. 

Eski ya da uzun süredir değiştirilmemiş aküler, soğuk hava koşullarında belirtileri daha erken gösterir. Bunun nedeni, elektrolit yoğunluğunun azalması, plakaların oksitlenmeye başlamasıdır. Öte yandan alternatör ile şarj sisteminde oluşabilecek küçük arıza bile soğukta büyüyerek akünün daha hızlı boşalmasına yol açabilir. Kışın akü arızasının fark edilmemesi, aracın bir sabah hiç çalışmamasıyla sonuçlanabilir. Bu nedenle belirtiler erken fark edilirse akü testi yaptırmak, kutup başlarını temizlemek, gerekirse aküyü değiştirmek ciddi masrafların önüne geçer.

Motorun Geç Çalışması

Kış aylarında motorun geç çalışması, akü arızasının en yaygın belirtisidir. Soğuk hava, akünün iç direncini artırdığı için marş motoruna iletilen akım miktarı azalır. Araç, ilk denemede çalışmaz ya da birkaç saniyelik gecikmeden sonra çalışır. Özellikle sabahları uzun süre park edilmiş araçlarda daha sık yaşanır. Bununla birlikte motor yağının soğukta yoğunlaşması, motorun dönmesini zorlaştırır ve aküye ekstra yük bindirir. Bu iki etken birleştiğinde aküdeki enerji kısa sürede tükenir. Eğer sorun birkaç gün üst üste yaşanıyorsa akünün ömrünü tamamlamış demektir. Düzenli kış bakımı yapılmazsa bir sabah marş basmayan bir araçla karşılaşmak kaçınılmaz olacaktır.

Far ve Elektronik Donanımlarda Zayıflama

Far ışığının sönükleşmesi ya da elektronik sistemlerin (örneğin klima, multimedya, silecek, cam rezistansı) düzensiz çalışması akü voltajının düşük olduğunu gösterir. Akü, düşük sıcaklıklarda tam kapasiteyle çalışamaz, elektrikli bileşenlere yeterli enerji gitmemesine neden olur. Örneğin; farların titremesi hem voltaj düşüşü hem de alternatörün aküyü yeterince şarj edememesiyle ilgilidir. Aynı şekilde, ses sisteminde bozulmalar, dijital ekranların geç açılması veya araç içi aydınlatmanın zayıflaması da akü performans düşüklüğüne işaret eder. Belirtiler genellikle yavaş başlar, zamanla artar. Eğer yeni takılmış bir aküde bile belirtileri görüyorsanız şarj dinamosu / regülatör arızasını da yetkili oto servis merkezinde kontrol ettirmelisiniz. Çünkü bu parçalar akünün şarj dengesini doğrudan etkiler.

Gösterge Panelinde Akü Uyarı Işığının Yanması

Akü sembolü şeklinde görülen uyarı ışığı, genellikle kırmızı renkte yanar, ciddi bir arızanın habercisidir. Işığın yanması, yalnızca akünün zayıf olduğunu değil, aynı zamanda şarj sisteminde sorun olduğunu da gösterebilir. Soğuk havalarda alternatör kayışı gevşeyebilir / kayganlaşabilir. Gevşeyen kayış, şarj akımının düşmesine yol açar. Eğer ışık sürüş sırasında yanıp sönüyorsa akü tam olarak dolmuyor demektir. Işık sürekli yanık kalıyorsa aküdeki şarj akışı tamamen kesilmiş olabilir. Belirtiler varken aracı uzun süre çalıştırmaya devam etmek, elektronik aksamların tahrip olmasına yol açar. Böyle bir durumda ilk yapılması gereken, motoru durdurup akü bağlantılarını, şarj dinamosunu kontrol ettirmektir.

Akü Değişimi Gerekir mi?

Akü değişimi, ömrünü tamamladıysa gerekir. Ancak genellikle sürücüler tarafından en sona bırakılan ama araç sağlığı açısından en kritik bakımlardan biridir. Çoğu kişi aracı çalışmadığında akünün tamamen bittiğini fark eder, oysa aküler genellikle bu noktaya gelmeden önce uyarı sinyalleri verir. Akünün değişim zamanı ise yaşına, kullanım sıklığına, iklim koşullarına ve bakım alışkanlıklarına bağlıdır. Ortalama olarak otomobil aküleri 3 ila 5 yıl arasında verimli çalışır. Fakat yoğun şehir trafiği, kısa mesafeli sürüşler, aşırı sıcak, soğuk hava koşulları süreyi önemli ölçüde kısaltabilir.

Soğuk havalarda yaşanan voltaj düşüşleri, kimyasal reaksiyon hızının azalmasıyla birleştiğinde akü kapasitesini düşürür. Eğer aracınız sık sık geç çalışıyor, marş basarken zorlanıyor ya da elektronik sistemlerde düzensizlikler yaşıyorsanız akü değişimi gerekliliğinin erken işaretleri olabilir. Ayrıca, akü şarj edilmesine rağmen performans göstermiyorsa iç direnç yükselmiş ve plaka yapısı zayıflamış olabilir. Böyle zamanlarda aküyü şarj etmeye çalışmak yalnızca geçici çözüm sunar, uzun vadede değişim kaçınılmazdır.

Modern Aküler ve Test Sonrası Değişim

Yeni nesil araçlarda kullanılan bakımsız aküler (maintenance-free), klasik sulu akülere göre daha uzun ömürlü olsa da tamamen sorunsuz değildir. Zamanla elektrolit yoğunluğu düşebilir, hücrelerden biri işlevini yitirebilir. En önemli dezavantajı ise kullanıcı müdahalesi mümkün olmadığından tek çözümün yenisiyle değiştirmek olmasıdır. Dolayısıyla aracınızın servis kitapçığında belirtilen bakım periyotlarına uyup yılda en az bir kez akü testinden geçirmeniz önemlidir.

Öte yandan akü değişimi yalnızca arıza sonrası yapılmamalıdır. Önleyici bakım kapsamında, özellikle kış öncesi yapılan test akü sorunları tespiti için idealdir, sürüş güvenliği açısından büyük fark yaratır. Test sonucunda akü voltajı 12.4 voltun altındaysa / marş sırasında 10 voltu geçmiyorsa akünün ömrünün sonuna geldiği söylenebilir. Akü kutup başlarında oksitlenme, şişme ya da sızıntı gibi fiziksel belirtiler de değişim ihtiyacının güçlü göstergeleridir. Kısaca akünüz 4 yaşını geçtiyse ve sık sık düşük voltaj uyarısı alıyorsanız, değişim için doğru zaman gelmiş demektir.

Akünüzü Korumanız için Pratik Önlemler

Akü, aracın kalbi gibidir, motorun ilk hareketinden farların çalışmasına kadar her sistem ondan güç alır. Soğuk hava, kısa mesafeli sürüşler ve düzensiz bakım ise ne yazık ki akünün ömrünü kısaltır. Ancak basit ama etkili birkaç önlemle akünüzü uzun yıllar sağlıklı tutabilirsiniz. Özellikle kış aylarında alınacak küçük tedbirler, sizi sabah çalışmayan araçla uğraşmaktan kurtarabilir. Akü için yapabileceğiniz pratik ipuçları ise şunlardır:

• Motor çalıştıktan sonra akünün yeniden şarj olabilmesi için en az 15–20 dakikalık sürüş gerekir. Sürekli kısa mesafelerde dur-kalk yapmak aküyü tam şarj edemediği için kapasite kaybına yol açar.
• Uzun zaman çalıştırılmayan arabalarda akü kendi kendine deşarj olur. Eğer aracı haftalarca kullanmayacaksanız, kutup başlarını sökebilir, bakım şarj cihazı (trickle charger) kullanabilirsiniz.
• Akü terminallerinde zamanla oluşan oksitlenme akım geçişini engeller. Bir diş fırçası, karbonatlı suyla kutup başlarını düzenli olarak temizlemek, hem voltaj kaybını önler hem de marş performansını artırır.
• Farlar, klima, radyo veya ısıtma sistemleri açık bırakılırsa motor çalışmadığı halde aküden enerji çekmeye devam eder.
• Akü sağlıklı olsa bile alternatör arızalıysa şarj işlemi tam gerçekleşmez. Her bakımda şarj voltajını ölçtürebilirsiniz.
• Kışın açık otoparkta kalan araçlarda, akü yalıtım pedi (akü battaniyesi) kullanmak donma riskini azaltır. Yazın ise aşırı sıcak, sıvı kaybını hızlandırabilir. Aracınızı gölgede park etmeye özen gösterebilirsiniz.
• Akünüzü değiştirirken aracınızın üretici tavsiyelerine uygun amper-saat (Ah) ve soğukta marş gücü (CCA) değerlerine sahip bir model tercih etmelisiniz. Çünkü uyumlu olmayan aküler erken performans kaybına neden olur.
• Park halinde uzun süre radyo dinlemek, telefon şarj etmek gibi alışkanlıklar, fark edilmeden akünün enerjisini tüketir.
• Marş basarken uzun süreli denemelerden kaçının. Aracınız birkaç saniyede çalışmıyorsa dinlendirip yeniden denemelisiniz. Uzun süreli marş, aküye en çok zarar veren etkenlerden biridir.

Soğuk havalarda akünüzün performansını korumak, düzenli bakım ve doğru teşhisle mümkündür. Borusan Next’in uzman oto servis ekibi, akü testinden şarj sistemi kontrolüne kadar tüm işlemleri profesyonelce gerçekleştirir. Siz de aracınızı kışa hazırlamak, akü sorunları yaşamadan yola devam etmek için hemen Borusan Next randevunuzu oluşturun.

Telif hakkı ve sair fikri mülkiyet hakları Borusan Oto Değerlendirme Pazarlama ve Hizmet A.Ş.’ye (Borusan Next’e) aittir. Ticari amaçla ve/veya yasalarca izin verilen meşru kullanım sayılamayacak şekillerde, kısmen dahi olsa, izin alınmaksızın alıntı yapılamaz, kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayınlanamaz, link verilemez.