Otonom Taşımacılıkta Yeni Dönem: Robotaxi ve Otonom Otobüs

Ulaşım, insanlık tarihinin en köklü dönüşümlerinden birini yaşamış sektörlerin başında gelir. At arabalarından buharlı trenlere, oradan modern otomobillere uzanan bu yolculuk, teknolojinin günlük yaşamı nasıl yeniden şekillendirdiğini gözler önüne serer. Günümüzde taşımacılık dendiğinde ise akla ilk olarak genellikle taksi ve otobüs gibi geleneksel yöntemler gelir. Ancak, şehirlerde taksi bulmanın zorluğu, otobüslerin kalabalığı ve yüksek işletme maliyetleri, daha verimli çözümler arayışına iter. Örneğin; İstanbul gibi metropollerde, taksi hizmetlerinin erişim sorunları ve toplu taşıma araçlarının yetersizliği, yeni teknolojilere olan ihtiyacı açıkça ortaya koyar. Neyse ki yapay zeka, sensör sistemleri ve elektrikli araç teknolojileri, taşımacılığı daha güvenli, ekonomik ve çevre dostu hale getirme potansiyeline sahip. 

İşte tam burada geleneksel taksi ve otobüs sistemlerinin yerine, daha esnek ve verimli alternatif olan robotaxi ve otonom otobüs seçenekleri devreye girer. Yani otonom taşımacılık, sürücüsüz araçlar bireysel olduğu kadar toplu taşımada da çığır açabilir. Özellikle şehirlerdeki ulaşım sorunlarına çözüm sunan bu teknolojiler, geleceğin taşımacılık anlayışını yeniden tanımlayacak gibi görünüyor. Peki, otonom taşımacılık nedir? Tam olarak nasıl bir değişim vadediyor? Gelin, bu yenilikçi sistemlerin şehir planlamasının ve toplumsal alışkanlıklarını nasıl değiştireceğini birlikte keşfedelim.

Robotaxi Nedir?

Robotaxi, yapay zeka, LIDAR (lazer tabanlı mesafe ölçüm cihazı), radar ve kameralarla donatılmış sürücüsüz taksi hizmetidir. İnsan sürücüye ihtiyaç duymadan yolcu taşır. "Robotaxi nedir?" sorusunu başka bir ifadeyle açıklamak gerekirse "bireysel yolcu taşımacılığını sürücüsüz bir şekilde yapan otonom taksiler" diyebiliriz. Burada ise "otonom sürüş güvenli mi?" diye merak edebilirsiniz. Araçlar, çevreyi 360 derece algılayarak trafik kurallarına uyar, yayaları ve engelleri tespit ederek güvenli yolculuk sağlar. Mesela, bir kullanıcı, mobil uygulama üzerinden robotaxi çağırabilir, rotasını belirtebilir ve hedefine otonom bir şekilde ulaşabilir. 

ABD’de Waymo’nun pilot projeleri sürekli test edilerek sürüş güvenliğini ön plana alır, gerekli yerlerde iyileştirmeler sağlayarak şehirlerde taksi hizmeti verilmesinde de öncü rol oynar. Robotaxi'ler, elektrikli motorlarla çalışır ve otonom sürüşün 4. veya 5. seviyesinde faaliyet gösterir. Yani, insan müdahalesi olmadan tüm sürüş görevlerini yerine getirir. Mesela İstanbul’un yoğun trafiğinde trafik ışıklarına uyabilir, şerit değiştirebilir ve ani durumlarda hızlı kararlar alabilir. Sürücü maliyetlerini ortadan kaldırarak işletme giderlerini düşürür, kullanıcılar için daha uygun fiyatlı yolculuklar sunar. Türkiye’de ikinci el araç piyasasında otonom özellikli araçlar henüz yaygın olmasa da söz konusu teknoloji, araç değerlerini uzun vadede etkileyebilir. Çünkü robotaxi’ler, bireysel taşımacılığı yeniden tanımlayabilir.

Robotaxi'nin Avantajları ve Sektöre Katkıları

Taşımacılık sektöründe köklü bir dönüşüm başlatan robotaxi’ler, sürücüsüz araçlar, güvenlikten maliyet tasarrufuna kadar geniş bir yelpazede yenilikler getirir. İnsan hatasını minimize ederek trafik kazalarını azaltabilir, işletme giderlerini düşürebilir ve ulaşımı daha erişilebilir hale getirebilir. Örneğin; şehirlerde taksi hizmetlerinin yetersiz olduğu bölgelerde robotaxi’ler, kullanıcıların ihtiyaçlarını karşılayarak hizmet kalitesini yükseltir. Ayrıca, elektrikli motorlarla çalışan araçlar, çevre dostu olduğundan sektörü yeniden şekillendirebilir.

Güvenlik ve Yol Farkındalığı

Trafikte kazaların en büyük nedeni, kurallara uymayan insanların yaptığı hatalardır. Örneğin; dikkatsizlik, yorgunluk veya alkollü sürüş gibi faktörler ciddi riskler oluşturur. Otonom sürüşün hedefinde de bu hataları ortadan kaldırmak ve trafik güvenliğini güçlendirmek yatar. Robotaxi’ler, LIDAR, radar ve kameralarla çevreyi sürekli izler ve milisaniyeler içinde karar alır. Mesela; bir yaya yola çıktığında robotaxi anında fren yaparak kazayı önleyebilir. Özellikle yoğun trafik bölgelerinde güvenliği artırabilir. Ayrıca, otonom sistemler, hız sınırlarına ve trafik kurallarına tam uyum sağlayarak riskleri en aza indirmeyi amaçlar.

Teknoloji dolaylı olarak sigorta sektörünü de dönüştürebilir. Çünkü daha az kaza, daha düşük sigorta primleri anlamına gelir. Robotaxi kullanan bir filo, kaza oranlarının düşmesiyle işletme maliyetlerini azaltabilir. Türkiye’de trafik kazalarının ekonomik maliyeti yıllık milyarlarca lirayı bulurken robotaxi’lerin yaygınlaşması bu yükü hafifletebilir. Ancak, sensörlerin zorlu hava koşullarında (örneğin, kar veya sis) performansını koruması için ek geliştirmeler gerekiyor. Yine de, robotaxi’lerin güvenlik odaklı tasarımının, taşımacılıkta güvenilir bir gelecek vadettiği söylenebilir.

Maliyet Tasarrufu ve Erişim Kolaylığı

Robotaxi’ler, sürücü maliyetlerini sıfıra indirerek taşımacılıkta ekonomik bir dönüşüm yaratabilir. Geleneksel taksi hizmetlerinde, sürücü maaşları ve sosyal haklar, işletme giderlerinin büyük kısmını oluşturur. Robotaxi’ler, bu maliyeti ortadan kaldırarak hem işletmecilere hem de kullanıcılara tasarruf sağlayabilir. Kullanıcılar da mobil uygulama üzerinden robotaxi çağırarak daha düşük ücretlerle yolculuk yapabilir. Özellikle sık taksi kullananlar için bütçe dostu bir seçenek oluşturur. Ayrıca, robotaxi’ler 7/24 hizmet sunabildiğinden gece geç saatlerde bile ulaşımı mümkün kılar.

Ulaşımı daha kapsayıcı hale getirdiği de açık. Örneğin; engelli bireyler veya sürücü ehliyeti olmayanlar, robotaxi ile bağımsız bir şekilde seyahat edebilir. Türkiye’de, özellikle büyük şehirlerde toplu taşıma sistemlerinin yetersiz olduğu bölgelerde, robotaxi’ler ulaşım açığını kapatabilir. Mesela Ankara’da trafik yoğunluğunun yüksek olduğu saatlerde robotaxi’ler, hızlı ve güvenilir alternatif sunabilir. Fakat bu avantajların tam anlamıyla hayata geçmesi için şarj altyapısı ve filo yönetimi gibi unsurların geliştirilmesi gerekir. Robotaxi’ler tam anlamıyla hazır olduğunda ise maliyet ve erişim avantajlarıyla sektörü yeniden tanımlayabilir.

Otonom Otobüs Nedir?

Bluebus gibi otonom otobüsler, teknolojilerle donatılmış, toplu taşımaya yönelik sürücüsüz otobüslerdir. Şehirlerde veya belirli rotalarda yolcu taşımak için tasarlanmıştır. LIDAR, radar, kameralar ve yapay zeka sistemleriyle çalışan otobüsler, insan sürücüye ihtiyaç duymadan güvenli ve verimli bir toplu taşıma hizmeti sunar. Mesela; bir otonom otobüs, havalimanı-şehir merkezi gibi sabit rotada veya dinamik rotalarda yolcu taşıyabilir. Otonom sürüş sağladıkları için elektrikli motorlarla çalışır, fosil yakıtlı araçlara çevre dostu bir alternatif olarak öne çıkar. Avrupa’da Navya’nın projeleri (Autonom Shuttle veya Bluebus Autonom), toplu otonom taşımaclığın en iyi örneklerindendir.

Toplu taşıma sistemlerini daha esnek ve verimli hale getiren otonom otobüsler, talebe göre rotalarını optimize edebilir veya gece saatlerinde düşük kapasiteli seferler düzenleyebilir. Ortalama 10-50 yolcu kapasitesine sahip oldukları için şehirlerin trafik yükünü azaltmayı hedefler. Trafiğin yoğun olduğu yerlerde metrobüs hatlarına alternatif olarak otonom otobüsler kullanılabilir, böylece toplu taşıma daha verimli hale gelir. Aynı zamanda işletme maliyetlerini düşürerek belediyelere ekonomik avantaj sağlar. Dolayısıyla sürücüsüz otobüsler otonom taşımacılığın geleceğinde büyük rol oynayarak şehir planlamasını ve toplu taşımayı dönüştürebilir.

Robotaxi ve otonom Otobüs Arasındaki Farklar

Otonom taşımacılığın iki farklı yüzünü temsil eden robotaxi ve otonom otobüs, yapay zeka ile sensör teknolojileriyle çalışsa da kullanım amaçları, hedef kitleleri farklıdır. Robotaxi, bireysel yolcu taşımacılığına odaklanırken sürücüsüz otobüsler toplu taşıma için tasarlanmıştır. Mesela, robotaxi bir kişiyi evinden iş yerine götürürken otonom otobüs bir grup yolcuyu sabit rotada taşır. Her iki teknoloji de elektrikli motorlar ve otonom sistemler kullanır, ancak robotaxi daha küçük ve esnek, otonom otobüs ise daha büyük, toplu taşımaya yönelik yapıdadır.

Robotaxi ve Otonom Otobüs’ün Gelecekteki Yaygınlaşma Potansiyeli

Robotaxi’lerin yaygınlaşma potansiyeli, şehirlerde bireysel ulaşım talebinin yüksek olmasıyla bağlantılıdır. Talbin yüksekliğini ise verilen hizmet kalitesi ve mali avantajlar belirler. Mesela ABD’de Waymo’nun pilot projeleri sayesinde robotaxi’ler taksi hizmetlerini daha ucuza sunuyor. Avantajlar ise trafik yoğunluğunun fazla olduğu şehirlerde taxi sorununu çözerek büyük fırsat yaratabilir. Robotaxi’ler, bireysel kullanıcıların yanı sıra filo işletmecileri için de çekici, çünkü sürücü maliyetlerini ortadan kaldırarak kârlılığı artırır. Ancak, yaygınlaşma için şarj istasyonları ve yasal düzenlemeler gibi altyapı gereksinimleri hala büyük önem taşıyor. Türkiye’de ise 2030’lara doğru pilot projelerle yaygınlaşması muhtemel. 

Sürücüsüz otobüsler ise toplu taşımada daha geniş etki yaratma potansiyeline sahiptir. Avrupa’da Navya’nın projeleriyle Bluebus otonom modelleri, havalimanı gibi sabit rotalarda %20 daha düşük işletme maliyeti sunuyor. Türkiye’de de belediyeler, sürücüsüz otobüsler metrobüs veya otobüs hatlarına entegre ederek trafik yükünü azaltabilir. Ancak, yüksek yolcu kapasitesi nedeniyle otonom otobüslerin yaygınlaşması, daha karmaşık bir altyapı ve düzenleme gerektirir. Her iki teknoloji de şehirlerin ulaşım sistemlerini dönüştürme potansiyeline sahip, ancak robotaxi bireysel, otonom otobüs ise toplu taşımada ön planda olacak.

Otonom Araçlar için Yasal Düzenlemeler ve Uygulama Alanları

Otonom araçların yaygınlaşması, yasal düzenlemelerin geliştirilmesine de bağlı. Çünkü Türkiye’de ve dünyada söz konusu teknolojiler için net kurallar henüz oluşma aşamasında. Avrupa Birliği, otonom araçların güvenliğini sağlamak için Euro NCAP gibi standartlar geliştirirken Türkiye’de Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, 2023’te otonom araç testleri için ilk yönergeleri yayınladı. Fakat, sorumluluk (mesela, kaza durumunda üretici mi, operatör mü sorumlu?), veri gizliliği ve trafik entegrasyonu gibi konular çözülmeyi bekliyor. Olası bir robotaxi kazası durumunda sorumluluk netleştirilmezse teknolojinin güvenilirliği sorgulanabilir. Neyse ki pilot projeler, düzenlemelerin şekillenmesini hızlandırsa da kapsamlı yasal çerçeveler için hala daha fazla çalışma gerekiyor.

Uygulama Alanları

• Şehir İçi Ulaşım: Robotaxi’ler, bireysel yolcu taşımacılığında taksi hizmetlerini dönüştürür. Mesela, İstanbul’da gece saatlerinde taksi bulamayanlar için robotaxi, mobil uygulamalarla kolayca çağrılabilen çözüm sunar. LIDAR ya da yapay zeka ile trafiği analiz ederek en kısa rotayı seçer, böylece yolculuk süresini kısaltır. Bir kullanıcı, Taksim’den Kadıköy’e gitmek istediğinde mesafe reddi ile karşılaşmaz, ayrıca geleneksel taksilere kıyasla daha hızlı deneyim sunar. Öte yandan robotaxi’ler engelli bireyler için erişilebilir seçenek oluşturur, çünkü özel donanımlar eklenebilir.
• Toplu Taşıma: Otonom otobüsler sabit veya dinamik rotalarda toplu taşıma hizmeti verir. Örneğin; Ankara’da Etimesgut’tan şehir merkezine giden sürücüsüz otobüs, 30-50 yolcu taşıyarak hat sayısını artırabilir. Talebe göre rotalarını optimize ederek enerji verimliliğini artırır, trafik yoğunluğunu azaltır. Sabah saatlerinde yoğun hatlarda çalışırken gece düşük kapasiteli seferler düzenleyebilir, bu da belediyelere esneklik sağlar.
• Lojistik ve Kampüs Alanları: Otonom araçlar, üniversite kampüsleri veya fabrika alanları gibi kapalı bölgelerde taşımacılık için idealdir. Mesela, Sabancı Üniversitesi kampüsünde otonom otobüs, öğrencileri fakülteler arasında taşıyarak güvenliği ve verimliliği artırabilir. Düşük hızlarda çalışarak riskleri en aza indirir, kampüs içindeki karbon ayak izini azaltır. Günlük 500 öğrenci taşıyan otonom otobüs, özel araç kullanımını yaklaşık %20 azaltabilir.
• Turizm ve Özel Etkinlikler: Robotaxi’ler, turistik bölgelerde rehberli turlar için de kullanılabilir. Antalya’da turistler, robotaxi ile Kaleiçi’ni gezebilir, araç içi ekranlar aracılığıyla tarihi bilgiler alabilir. Böylece turizm sektörüne yenilikçi bir deneyim katar ve yerel ekonomiyi canlandırır. Robotaxi, Aspendos’tan oteline taşıdığı turisti rotayı optimize ederek yakıt tasarrufu da sağlayabilir.

Robotaxi ve otonom Otobüs ile Taşımacılıkta Sürdürülebilirlik

Taşımacılıkta çevre dostu dönüşüm başlatan robotaxi ve sürücüsüz otobüs, elektrikli motorlarla çalışarak karbon emisyonlarını önemli ölçüde azaltır. Mesela, bir robotaxi, benzinli taksiye kıyasla yıllık tonlarca CO2 salınımını önleyebilir. Özellikle hava kirliliğinin yüksek olduğu şehirlerde çevresel rahatlama sağlar. Otonom sistemlerin optimize edilmiş sürüş teknikleri de kullanılan enerjiyi optimize ederek yakıt verimliliğini artırır. Çünkü robotaxi’ler trafik akışını analiz ederek en kısa rotayı seçer, böylece enerji israfını önler.

Sürdürülebilirlik, yalnızca emisyonlarla sınırlı değildir. Otonom sürüş teknolojileri, şehirlerdeki trafik yoğunluğunu azaltarak kaynak kullanımını optimize edebilir. Mesela, otonom otobüsler, birden fazla yolcuyu taşıyarak özel araç kullanımını azaltabilir, bu da yolların ömrünü uzatır ve altyapı maliyetlerini düşürür. Türkiye’de artan elektrikli araç şarj altyapısı, teknolojilerin yaygınlaşmasını desteklediğinden yakın gelecekte daha fazla elektrikli araç ve otonom sürüşle karşılaşmanız mümkün. Ancak, batarya üretimi, geri dönüşüm gibi çevresel zorluklar, sürdürülebilirlik hedeflerinin önünde bir engel oluşturabilir. Yine de robotaxi ile sürücüsüz otobüsün, taşımacılığın çevre dostu bir geleceğe geçişini hızlandırdığını söylemek mümkün.

Robotaxi ve Otonom Otobüs’ün Ekonomik ve Sosyal Etkileri

Ekonomik ve sosyal alanlarda köklü değişimler yaratan otonom taşımacılık, ekonomik açıdan bakıldığında işletme maliyetlerini düşürerek taşımacılık sektörünü daha kârlı hale getirir. Mesela, robotaxi’ler sürücü maaşlarını ortadan kaldırarak taksi işletmelerinin giderlerini azaltabilir. Kullanıcılar için de daha uygun fiyatlı yolculuklar anlamına gelebilir. Otonom teknolojiler, lojistik ve toplu taşıma sektörlerinde de iş verimliliğini artırarak ekonomik büyümeye katkıda bulunabilir. Türkiye’de, otomotiv sektörüne bakıldığında ise bu teknolojilerin ikinci el araç piyasasını etkileyebileceği söylenebilir. Çünkü otonom özellikli araçlar, değerlerini daha uzun süre koruyacak gibi görünüyor.

Sosyal açıdan bakıldığında otonom sürüşün ulaşımı daha kapsayıcı hale getirmesi söz konusu. Mesela engelli bireyler veya yaşlılar, robotaxi ile bağımsız şekilde seyahat edebilir. otonom otobüsler, toplu taşıma erişiminin sınırlı olduğu bölgelerde hizmet sunarak sosyal eşitsizlikleri azaltabilir. Örnek vermek gerekirse şehirlerin dış mahallelerinde yaşayanlar, sürücüsüz otobüs ile şehir merkezine daha kolay ulaşabilir. Ancak, sürücü işlerinin azalması, taksi şoförleri gibi meslek grupları için istihdam kaygısı yaratabilir. Burada iş gücü dönüşümü için benzer ya da farklı alanlarda eğitim programlarının önemi artar. Yani dönüşümün kapsayıcı olması, geniş bir proje olarak yürütülmesi önemli.

Next Gen: Otonom Taşımacılığın Geleceği ve Teknolojik Gelişmeler

Sürücüsüz taşımacılık, robotaxi veya otonom otobüs gibi yeniliklerle şehirlerin ulaşım yapısını kökten dönüştürecek potansiyele sahip. Çünkü pek çok teknolojiyle desteklenerek insan hatalarını azaltarak konforlu, hızlı, maddi avantaj sağlayan yolculukları mümkün kılabilir. En başta yapay zeka ve sensör teknolojileri, araçların trafik akışını optimize ederek kazaları azaltır ve yolculukları daha verimli hale getirir. Mesela, robotaxi’ler gerçek zamanlı veri analiziyle en kısa rotayı seçerek İstanbul’un yoğun trafiğinde zaman tasarrufu sağlar. İTÜ gibi kampüslerdeki test sahaları da teknolojilerin geliştirilmesini hızlandırabilir. Trafik kazalarının %90’ını oluşturan insan hatalarını en aza indirerek yıllık milyarlarca liralık ekonomik yükü hafifletmek sistemin ana hedefleri arasındadır. Yani her iki model de günümüz taşımacılıklarında meydana gelen sorunları hedefleyerek geleceğin taşımacılığı olabilir.

Söz konusu dönüşüm, şehir planlamasını da yeniden şekillendirebilir. Sürücüsüz araçlar otopark ihtiyacını azaltarak yeşil alanları artırabilir. Elektrikli motorlar, karbon emisyonlarını düşürerek çevre dostu bir gelecek sunabilir. Tabii ki hala yasal düzenlemeler ve etik sorunlar gibi (mesela, kaza sorumluluğu) çözülmesi gereken engeller mevcut. Ancak küresel iş birliğiyle bu teknolojilerin sürdürülebilir, kapsayıcı ulaşım sistemi yaratması sağlanabilir, şehirlerin yaşanabilirliğini güçlendirebilir.

Otonom taşımacılığında yer alan robotaxi ile otonom otobüs, bireysel / toplu taşımada devrim niteliğinde çözümler sunar. Çünkü şehir içi bireysel ya da toplu taşımada sürücüsüz araçlarla daha güvenli ve ekonomik yolculuklar mümkün. Borusan Next de otonom özellikli araçları keşfetmenizi sağlayarak geleceğin teknolojisine adım atmanıza olanak tanır. Siz de otonom sürüş ayrıcalıklarını deneyimlemek isterseniz Borusan Next'le elektrikli ve son teknoloji ikinci el araçları keşfedebilirsiniz.

Telif hakkı ve sair fikri mülkiyet hakları Borusan Oto Değerlendirme Pazarlama ve Hizmet A.Ş.’ye (Borusan Next’e) aittir. Ticari amaçla ve/veya yasalarca izin verilen meşru kullanım sayılamayacak şekillerde, kısmen dahi olsa, izin alınmaksızın alıntı yapılamaz, kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayınlanamaz, link verilemez.