Bir otomobilin elektrik enerjisinin akü tarafından sağlandığı yaygın bir kanıdır ancak araçlarda elektrik enerjisi daha farklı ve işlevsel bir mekanizma üzerinden elde edilir. Araçlarda enerji tasarrufu sağlayan ve akünün daha uzun bir süre boyunca kullanılmasını mümkün kılan şarj dinamosu birçok araçta yer alır. Motordan aldığı devir momentumuna bağlı olarak enerji üreten şarj dinamosu enerjiyi depolayarak araç için kullanıma sunar. Otomobillerin elektrik ihtiyacı bu sayede son derece tasarruflu bir şekilde karşılanmış olur.
Şarj Dinamosu Nedir?
Araba şarj dinamosu en basit anlatımıyla aracın elektrik enerjisini karşılayan aksama verilen isimdir. Otomobillerde kullanılan aküler sadece motorun açılış ve kapanışı sırasında kullanılması üzere elektrik enerjisi sunar. Çeşitli kimyasal süreçlerle elektrik enerjisi depolayan aküler, kullanıma bağlı olarak belirli süreler boyunca aracın motorunun kalkış ve inişi sırasında enerji sunar ve aküler zamanla tükenebilir. Bu noktada şarj dinamosu devreye girer ve enerjiden tasarruf sağlamaya yardımcı olur.
Şarj Dinamosu Ne İşe Yarar?
Araç şarj dinamosu parçasının asıl işlevi aküyü şarj etmektir. Aküler zamanla tükenebilir ve bu durum araç motorunun kalkış ve iniş süreçlerinde ihtiyaç duyduğu elektrik enerjisini alamamasına yol açabilir. Şarj dinamosu oluşturduğu elektrik enerjisi sayesinde aküyü şarj ederek otomobilin sorunsuz bir şekilde çalışmasını sağlar. Şarj dinamosu bir otomobilin elektrik enerjisine ihtiyaç duyduğu her işlemde yer alarak kesintisiz enerji akışı sağlar. Otomobilin herhangi bir bölümünde elektrik enerjisine ihtiyaç duyulduğunda enerji şarj dinamosu tarafından üretilir ve gerekli aksamlara kısa süre içerisinde gönderilir.
Şarj dinamosu Nasıl Çalışır?
Şarj dinamosu oldukça basit bir çalışma prensibine sahiptir. Dinamo çalışma prensibi temel olarak aynı ilkeler üzerine kuruludur. En basit anlatımıyla enerji üreten ve maruz kaldığı hareket enerjisinden elektrik enerjisi oluşturan şarj dinamosu şu şekilde çalışır:
• İlk olarak motor çalıştırıldığında, akü motora enerji sağlar.
• Motora bağlı olan V kayışı aynı zamanda şarj dinamosunun üzerindeki kasnağa da bağlıdır.
• Motorun aküden aldığı enerjiyle ürettiği dönme hareketi sayesinde V kayışı döner ve şarj dinamosunun üzerindeki kasnağı döndürür.
• Dönen kasnak, şarj dinamosunun içerisinde yer alan rotorun dönmesini sağlar.
• Rotor parçası bir elektromıknatıs niteliğinde çalışarak döndükçe elektrik üretir. Rotor, bakır tellerden oluşan bir yuvanın içerisinde yer alır.
Şarj Dinamosunda Hangi Parçalar Bulunur?
Araçlardaki enerji akışının büyük bir bölümü açısından önem taşıyan şarj dinamosu 4 farklı parçadan oluşur. Şarj dinamosunun sorunsuz bir şekilde çalışabilmesi için bu 4 parçanın arıza çıkarmadan işlevini yerine getirmesi önem taşır. Şarj dinamosu içerisinde yer alan parçalar şu şekildedir:
• Alternatör: Dinamo olarak da bilinen alternatör, motordan şarj dinamosuna gelen mekanik enerjinin elektrik enerjisine dönüştürülebilmesini sağlar.
• Regülatör: Alternatör, motordan mekanik enerji almaya devam ettikçe elektrik enerjisi üretir. Bu elektrik enerjisi düzenlenmemiş ve seviyesiz bir durumdadır. Elektrik enerjisinin araç içerisinde kullanılabilmesi için seviyelendirilmesi gerekir. Regülatör, alternatör(dinamo) parçasının oluşturduğu elektrik enerjisini stabil bir konumda tutmaya yarar.
• Diyotlar: Şarj dinamosu içerisinde yer alan diyotların görevi alternatif elektrik akımının doğru elektrik akımına dönüştürülmesini sağlamaktır. Alternatif akım, genliği ve akış yönü değişen elektrik akımına verilen isimdir. Doğru akım ise elektrik enerjisinin yüksek potansiyelden düşüğe doğru seviyeli bir şekilde akmasına verilen isimdir.
• Stator: Stator parçası rotor mekanizmasını çevreler. Stator üç bobin yapısıyla çevrili bir çekirdek niteliğindedir. Stator parçasının amacı krank milinin, krank kasnağının dönme hareketi gerçekleştirebilmesini sağlamaktır.
Şarj Dinamosu Bozuk Olduğu Nasıl Anlaşılır?
Şarj dinamosu kimi zaman arızalara yol açarak işlevini yerine getiremeyebilir. Şarj dinamosunun çalışmaması durumunda akü şarj edilemez. Alternatörün(şarj dinamosunun) çalışmaması durumunda akü hızlı bir şekilde biter. Şarj dinamosu bozulduğunda görülebilecek belirtilerden bazıları şunlardır:
• Zayıf far ışıkları
• Araçta elektrik enerjisi kullanıldığında gösterge panelinde beliren ikaz ibaresi
• Motorun marş alırken zorlanması ve süreçlerin normalden farklı bir şekilde ilerlemesi
• Akü suyunun kısa süre içerisinde devamlı azalması
• Şarj dinamosundan gelen sesler
• İç aydınlatmaların seviyelerinin düşmesi
Şarj Dinamosu Arızalı ise Ne Olur?
Şarj dinamosunun arızalı olması beraberinde birçok sorunu da getirir. Şarj dinamosu bozuk olan bir araçta, domino taşı niteliğinde birçok aksam zamanla arıza çıkarır. Bir otomobilin şarj dinamosu bozulduğunda oluşabilecek olası arızalardan bazıları şu şekildedir:
• Bozulmuş bir şarj dinamosu dengesiz güç üretir. Bu da otomobilin aksamlarına dengesiz enerji iletimine yol açar. Aşırı ve dengesiz güç kullanımı otomobilin önemli parçalarına zarar verebilir. Bozuk şarj dinamosunun ürettiği dengesiz ve yüksek seviyeli elektrik akımı aracınızın beyninde hasar bırakır.
• Bozulan şarj dinamoları aracın marş almamasına yol açar. Araçlar ilk çalıştıklarında, marş basarak motoru aktive eder. Henüz yakıt kullanmaya başlamamış olan mekanik motorlar aküden güç alarak çalışmaya başlar. Akü de enerjisini şarj dinamosundan alır. Şarj dinamosunun bozulması zincirleme olarak akünün bitmesine, doğal olarak da aracın marş alamamasına yol açar. Kimi otomobil modellerinde marş sırasında tik sesi duyulur.
• Aracın aksesuarları yavaş ve işlevsiz bir şekilde çalışmaya başlar. Bu aksesuarlara silecekler örnek olarak verilebilir. Aynı zamanda araçların müzik sistemleri, otomatik cam açıp kapatma mekanizmaları ve klima gibi yapılar bu aksesuarlar arasında yer alır. Şarj dinamosu bozulduğunda bu ve bunun gibi aksamlar yavaş çalışır ya da hiç çalışmaz. Dolayısıyla şarj dinamosunun arızalanması otomobilinizi verimli ve güvenli bir şekilde kullanmanıza engel olur.
Şarj Dinamosu Ne Zaman Devreye Girer?
Şarj dinamosu ya da diğer adı ile alternatör aracın motoru çalıştırıldığında devreye girer. Otomobiller ilk çalıştıklarında marş motoru aktive olur. Bu durum asıl motorun aktive olabilmesine ve aracın hareket edebilmesine olanak tanır. İlk etapta henüz yakıt kullanımına geçmemiş olan araç motoru, aküden aldığı enerji ile marş basar. Motor tamamen çalışmaya başladıktan sonra şarj dinamosu devreye girer. V kayışı yardımıyla motora bağlı olan şarj dinamosu, kayışın motor tarafından döndürülmesi ile dönmeye başlar ve enerji üretir.
Şarj Dinamosu Kömürü Biterse Ne Olur?
Marş motorunda gerçekleştirilmesi gereken iletim süreci şarj dinamosu kömürü tarafından yapılır. Şarj dinamosu kömürü alternatörün ve aracın çalışabilmesi için büyük önem taşır. Grafen malzemesinden elde edilen şarj dinamosu kömürüne aynı zamada “fırça” adı da verilir. Kullanıma bağlı olarak bu fırçalar(kömür) aşınabilir ve bu aşınmaya sürücüler tarafından “kömürün bitmesi” adı verilir. Şarj dinamosunun fırçalarının aşınması, kömürünün bitmesi yani temas etmesi gereken yere daha fazla temas etmemesi aracın marş basamamasına, marş motorunun aktive olamamasına yol açar. Bu durum da aracın çalışmasını engeller. Şarj dinamosunu kömürü bittiğinde araç hiçbir şekilde çalışamaz, motor aktive olamaz.