Kriko Nedir? Ne İşe Yarar?

Aracınızla yolda kaldığınızda, özellikle de lastik patladığında ilk ihtiyaç duyacağınız ekipmanlardan biri krikodur. Küçük boyutuna rağmen son derece işlevsel olan alet, araç kaldırma işlemlerinde vazgeçilmez yardımcıdır. Krikonuz belki de aracınızın bagajında sessizce duruyor olabilir, ne işe yaradığını veya nasıl kullanıldığını tam olarak bilmiyor olabilirsiniz. Yazının devamında farklı kriko çeşitlerinden kullanım alanlarına, güvenlik önlemlerinden bakım ipuçlarına kadar ihtiyacınız olan tüm bilgileri bulabilirsiniz.

Kriko Ne İşe Yarar? 

Kriko, temel olarak aracı yerden kaldırmak için kullanılan mekanik bir ekipmandır. Yani sizin uyguladığınız küçük kuvveti, aracınızın tonlarca ağırlığını kaldırabilecek devasa bir güce dönüştürür. En çok karşılaşılan kullanım alanı, patlayan lastiğin değiştirilmesidir. Fakat bu, krikonun sunduğu tek fayda değildir. Aracın alt kısmına erişim gerektiğinde örneğin egzoz sisteminde bir sorun olduğunda ya da yağ değişimi yapılacağında yine kriko devreye girer. 

Kriko sayesinde aracın ağırlığını insan gücüyle kaldırmak gerekmez. Bu da hem zamandan kazandırır hem de olası sakatlanmaları önler. Özellikle yol yardım setlerinin vazgeçilmez parçası olan kriko, doğru şekilde kullanıldığında oldukça güvenlidir. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli konu, krikonun sadece aracı kaldırmak için kullanıldığı ve altında uzun süre çalışmak için tek başına yeterli güvenlik sağlamadığıdır. Destek takozları gibi ek güvenlik önlemleri mutlaka alınmalıdır.

Kriko Çeşitleri ve Kullanım Alanları 

Tüm krikolar aynı değildir. Temel çalışma prensiplerine göre farklı tiplere ayrılırlar, her birinin kendine özgü avantajlar bulunur. Çeşitliliği bilmek, hem doğru krikoyu seçmenizi sağlar hem de işinizi çok daha kolay hale getirir.

Kriko Çeşitleri (Mekanik, Hidrolik, Elektrikli)

Krikoları ana hatlarıyla üç temel türe ayırabilirsiniz: mekanik, hidrolik ve elektrikli krikolar. Her birinin kendine özgü bir çalışma prensibi vardır.

1. Mekanik Krikolar

Mekanik krikolar, el gücüyle çalışan ve dişli mekanizması kullanarak aracı kaldıran krikolardır. En eski kriko türüdür. Kompakt yapıları sayesinde taşınmaları kolaydır ve düşük maliyetli olmalarıyla öne çıkarlar.

Mekanik krikoların türlerinden biri olan makaslı kriko bagajında genellikle standart olarak bulacağınız kriko tipidir. Bijon kriko olarak da bilinirler. Bir makas gibi açılıp kapanan X şeklindeki metal kollara sahiptir. Kolu çevirdiğinizde vida mekanizması sıkışarak yukarı doğru hareket eder, aracı kaldırır. Acil durumlarda yol kenarında kullanım için idealdirler. Ancak kaldırma işlemi manuel olarak yapıldığından fiziksel güç gerektirir, ağır araçlar için uygun değildir. Kaldırma kapasiteleri binek araçlarla sınırlıdır.

Şişe kriko daha az yaygın olsa da, bazı ağır hizmet tipi araçlarda mekanik şişe krikolara rastlamak mümkündür. Dikey tasarıma sahiptirler, kol yardımıyla çevrilen dişli bir mekanizma ile çalışırlar. Hidrolik versiyonlarına göre daha nadirdirler.

2. Hidrolik Krikolar

Hidrolik krikolar adından da anlaşılacağı gibi sıvı basıncıyla çalışırlar. Küçük pompa yardımıyla hidrolik silindir içindeki yağa basınç uygulayarak aracı kolayca kaldırırlar. Profesyonel tamirhanelerde ve ev garajlarında en çok tercih edilen tiptir. Uzun, yatay gövdeye ve kaldırma koluna sahiptirler, bu sayede aracın altına kolayca uzanabilirler. Kullanımı çok daha kolaydır, kaldırma kapasiteleri yüksektir. Fazla yer kaplamaları tek dezavantajlarıdır.

3. Elektrikli Krikolar

Elektrikli krikolar, modern çağın pratik çözümleridir. Genellikle aracın 12V çakmaklık girişinden veya doğrudan araç aküsünden güç alarak çalışırlar. Bir düğmeye basarak otomatik olarak aracı kaldırıp indirme imkanı sunarlar. Hidrolik veya mekanik sisteme elektrik motoru entegre edilmiştir. Kullanıcı için minimum efor gerektirir, oldukça hızlı kaldırma işlemini tamamlarlar. Özellikle fiziksel gücü kısıtlı olanlar için idealdirler. Fakat elektronik aksam içerdiğinden arıza riskleri de bir miktar daha fazladır.

Hangi Kriko Tipi Ne İçin Kullanılır?

Doğru kriko tipini seçmek, işinizin verimli şekilde yapılmasını sağlar. Yaygın kullanım senaryolarına göre kriko tercihleri aşağıdaki gibi sıralanmıştır:

• Yol Kenarı Lastik Değişimi: Bu gibi durumlarda, aracınızın standart ekipmanı olan makaslı kriko en pratik çözümdür. Küçük boyutu ve hafifliği sayesinde bagajda kolayca taşınabilir. Ancak unutmayın, sadece acil ve kısa süreli kullanımlar için uygundur.
• Hobi Kullanımı: Eğer aracınızla ilgili basit bakımları evde kendiniz yapıyorsanız, hidrolik timsah kriko idealdir. Kolay kaldırma mekanizması ve geniş tabanı sayesinde stabilite sunar. Genellikle 2 ton üzeri kaldırma kapasitesine sahiptirler.
• Ağır Araçlar : SUV veya kamyonet gibi yerden yüksek araçlar için hidrolik şişe krikolar tercih edilmelidir. Bu krikolar, ağır yükleri güvenle kaldırabilecek sağlamlığa sahiptir. Kaldırma kapasitesinin aracın ağırlığından fazla olduğundan emin olunmalıdır.
• Konfor ve Kolaylık Arayanlar: Fiziksel güç harcamak istemeyen veya daha hızlı kaldırma işlemi arayan kullanıcılar için elektrikli krikolar biçilmiş kaftandır. Ancak elektrik kaynağına erişiminizin olduğundan emin olmalısınız.

Hangi kriko tipini kullanırsanız kullanın, krikonun kaldırma kapasitesinin aracınızın ağırlığına uygun olduğundan ve krikonun maksimum kaldırma yüksekliğinin ihtiyacınızı karşıladığından emin olmalısınız. Yanlış kriko seçimi ciddi güvenlik riskleri oluşturabilir.

Kriko ile Araç Kaldırma ve Lastik Değiştirme 

Lastik patlaması gibi durumlar can sıkıcı olsa da, doğru adımları izleyerek bu işlemi kendiniz halledebilirsiniz. Kriko ile aracınızı güvenle kaldırma ve lastik değiştirme adımları şu şekildedir:

• İşleme başlamadan önce güvenlik hazırlıklarını eksiksiz yaptığınızdan emin olmalısınız. Aracınızı mutlaka düz, kaymayan bir zemine park etmelisiniz. Asfalt, beton gibi yüzeyler idealdir. Toprak, çim, kumlu zeminler kriko için son derece tehlikelidir, aracın kaymasına neden olabilir.
• Aracınızın el frenini sonuna kadar çekmelisiniz. Manuel vitesli bir araçsa vitesi 1. vitese veya geri vitese alabilirsiniz. Otomatik vitesli bir araçsa vitesi "P" (Park) konumuna getirmeniz önerilir. Bu, aracın kazara hareket etmesini engeller.
• Değişim yapacağınız tekerleğin çaprazındaki tekerleğin önüne ve arkasına tekerlek takozları yerleştirmelisiniz. Eğer takozunuz yoksa, büyük sağlam taş veya tuğla da geçici olarak iş görebilir. Kriko aracı kaldırdığında aracın ileri veya geri hareket etmesini önler.
• Aracın etrafına reflektörlü üçgeninizi yerleştirin, görünürlüğünüzü artırmak için fosforlu yelek giyin. Özellikle yoğun trafik olan yollarda bu çok önemlidir.
• Her aracın krikoyu yerleştirmeniz gereken belirli kriko kaldırma noktaları vardır. Bu noktalar genellikle aracın kullanım kılavuzunda açıkça belirtilmiştir. Genellikle şasiye yakın, güçlendirilmiş metal çıkıntılar şeklinde olurlar. Bu noktaların dışından kaldırmak hem araca zarar verebilir hem de krikonun kayma riskini artırır.
• Krikonun tabanının tamamen düz şekilde yere oturduğundan emin olun. Kriko başlığını da aracın kaldırma noktasına tam olarak denk gelecek şekilde konumlandırın. Eğik veya kaygan yerleştirme çok tehlikelidir.
• Henüz aracı kaldırmadan önce, patlak lastiğin bijon somunlarını bijon anahtarı ile gevşetin. Somunları sadece çeyrek tur kadar gevşetmek yeterlidir. Bu işlem lastik yerde olduğu için daha kolay yapılır. Eğer lastiği kaldırdıktan sonra gevşetmeye çalışırsanız, tekerlek boşta döneceği için çok zorlanırsınız.
• Krikonun kolunu kontrollü şekilde pompalayarak aracı yerden yükseltmeye başlayın. Aracı kaldırdıkça, krikonun stabil durduğundan emin olmak için sürekli kontrol edin.
• Lastik yerden tamamen kesildiğinde, yedek lastiği rahatça takabilecek kadar boşluk olduğundan emin olana kadar yükseltmeye devam edin. Genellikle 5-10 cm yerden kesilmesi yeterlidir. Fazla yükseltmek gereksiz risk oluşturur.
• Lastiği göbekten tutarak dikkatlice kendinize doğru çekin, poyra milinden çıkarın. Çıkardığınız lastiği yuvarlanmasını önlemek için aracın hemen altına, şasiye yakın yere yatırın. Böylelikle olası düşüş durumunda ek bir güvenlik katmanı oluşturmuş olursunuz.
• Yedek lastiği, bijon delikleri poyra mili üzerindeki cıvatalarla hizalanacak şekilde dikkatlice yerine oturtun. Lastiğin tam oturduğundan emin olun.
• Söktüğünüz bijon somunlarını yerine takın, önce elle sıkabildiğiniz kadar sıkın. Ardından bijon anahtarını kullanarak, somunları çaprazlama sıkmalısınız. Lastiğin düzgün oturduğundan emin olabilirsiniz. Somunları bu aşamada çok fazla sıkmanıza gerek yok, sadece tekerleğin sabitlendiğinden emin olmanız yeterli olacaktır.
• Krikoyu yavaşça ve kontrollü bir şekilde indirerek aracı yere indirin. Kriko tamamen kapanınca, onu aracın altından çıkarın.
• Araç artık tam olarak yerdeyken, bijon anahtarınızı kullanarak tüm bijon somunlarını çaprazlama yöntemiyle ve olabildiğince kuvvetlice sıkın. Gerekirse bijon anahtarınızın üzerine basarak veya tüm ağırlığınızı vererek iyice sıkıldığından emin olun.

Değiştirdiğiniz yedek lastiğin güvenliğini en kısa sürede Borusan Next gibi bir oto servise götürerek kontrol ettirmelisiniz. Yedek lastikler genellikle uzun süre kullanılmadığı için basınçları düşük olabilir. 

Kriko Kullanırken Dikkat Edilmesi Gereken Güvenlik Önlemleri 

Kriko, araç kaldırma işlemlerini kolaylaştıran pratik bir araç olmasına rağmen, potansiyel güvenlik riskleri barındırır. Yani kriko kullanılırken alacağınız önlemler hayati önem taşır. Doğru uygulama, hem sizin güvenliğiniz hem de aracınızın bütünlüğü için kritik öneme sahiptir.

Arabanızı kriko ile kaldırdığınızda unutmamanız gereken en temel kural, asla krikoyla kaldırılmış aracın altında çalışmamaktır. Kriko aracı sadece kaldırmak için tasarlanmış geçici bir destektir. Araç altında herhangi bir onarım yapılması gerektiğinde, aracın ağırlığını güvenli şekilde taşıyacak olan kriko sehpaları mutlaka kullanılmalıdır. Kriko sehpaları, olası kriko kayması durumunda aracın düşmesini engelleyerek ciddi yaralanmaların önüne geçer. 

Krikonun kullanılacağı zeminin kaygan olmayan bir yüzey olması zorunludur. Toprak, çim, kum veya eğimli zeminler krikonun devrilmesine neden olabilir. Her krikonun üzerinde belirtilen maksimum kaldırma kapasitesi mevcuttur; bu kapasitenin aşılması, krikonun hasar görmesine veya yük altında çökmesine neden olabilir. Aracınızın ağırlık bilgisine kullanım kılavuzundan kolayca ulaşabilirsiniz.

Aracın kaldırılacağı noktalar, üretici tarafından kullanım kılavuzunda açıkça belirtilmiştir. Bu noktalar aracın şasiye yakın, güçlendirilmiş bölgeleridir. Yanlış noktadan kaldırma işlemi aracın kaportasına veya diğer bileşenlerine zarar verebilir, krikonun kayma riskini artırabilir. Güvenliği artırmak adına kriko ile araç kaldırılmadan önce ve kaldırıldıktan sonra tekerlek takozları ile sabitlenmelidir. Değişim yapılacak tekerleğin çaprazındaki tekerleğin önüne ve arkasına takoz yerleştirilerek aracın istenmeyen hareketleri önlenir.

Kriko ile çalışma yapılan alanda çocukların ve evcil hayvanların bulunmamasına dikkat etmelisiniz. Çalışma alanının çevresinde yeterli boşluk olduğundan ve olası düşüş anında size zarar verebilecek nesnelerin olmadığından emin olmalısınız. Yağmurlu, karlı, buzlu veya kuvvetli rüzgarlı havalarda kriko kullanmaktan mümkün olduğunca kaçınmak, kişisel güvenliği olumsuz etkileyebileceğinden önemlidir.

Kriko Bakımı ve Kontrolleri 

Krikonuz, aracınızın güvenliğini doğrudan etkileyen araçtır. Bu nedenle güvenilirliğini sürdürmesi için düzenli bakımlar hayati öneme sahiptir. Bakımı ihmal edilen kriko, en beklenmedik anda arıza yaparak tehlikeli durumlar yaratabilir. 

Kriko Bakımı İçin Yapılması Gerekenler 

Kriko tipine göre bakım rutinleri değişiklik gösterse de, genel olarak dikkat etmeniz gereken bazı temel adımlar mevcuttur. Her kullanımdan sonra krikonuzu kir, çamur, toz ve nemden arındırmak önemlidir. Kuru bezle silerek temizleyebilirsiniz. Özellikle uzun süre kullanılmayacaksa, paslanmayı önlemek için metal yüzeylere ince tabaka pas önleyici yağ sürebilirsiniz. Paslanma krikonun hareketli parçalarının sıkışmasına neden olabilir.

Mekanik krikolarda, eklem noktalarının düzenli olarak yağlanması gerekir. Yılda en az bir veya iki kez, ince makine yağı veya gres kullanarak bu parçaları yağlayabilirsiniz. Yağlama, krikonun daha rahat çalışmasına yardımcı olur. İkinci el araç alırken de mevcut krikonun bakım geçmişini incelemelisiniz.

Hidrolik krikoların iç yapısı karmaşık olduğundan, kullanıcı tarafından detaylı yağlama gerektirmezler. Ancak dışarıdan görünen menteşe noktalarının periyodik olarak yağlanması iyi bir uygulamadır.

Hidrolik krikoların verimli çalışması için doğru hidrolik yağ seviyesi kritik öneme sahiptir. Kullanım kılavuzunda belirtildiği şekilde, periyodik olarak hidrolik yağ haznesini kontrol edebilirsiniz. Yağ seviyesi düşükse üreticinin önerdiği tipte hidrolik kriko yağı ile takviye yapmalısınız. Asla başka tip yağlar kullanmamalsınız, bu contalara zarar verebilir. Yağda bulanıklık veya renk değişimi varsa, bozulduğu anlamına gelebilir. Böyle durumlarda yağın tamamen değiştirilmesi gerekebilir.

Kriko Arızası Nasıl Anlaşılır? 

Krikonuzun doğru çalışıp çalışmadığını anlamak için dikkat etmeniz gereken bazı belirtiler vardır. Bu belirtiler, krikonuzun bakıma ihtiyacı olduğunun işaretçisi olabilir. 

Krikoyu pompalarken normalden çok daha fazla efor harcamanız gerekiyorsa bu sorun olduğunun ilk işaretidir. Hidrolik krikolarda düşük yağ seviyesi, hava kabarcıkları veya iç valflerdeki arızadan kaynaklanabilir. Mekanik krikolarda ise vida mekanizmasındaki hasarlar buna neden olabilir.

Aracınızı yerden kaldırdıktan sonra, kriko kolu sabit bırakılmasına rağmen aracın yavaşça aşağı inmesi, ciddi arıza belirtisidir. Hidrolik krikolarda bu, hidrolik sistemdeki iç sızıntı nedeniyle meydana gelir. Yavaş düşmesi sizi yanıltmamalı, araç bir anda da düşebilir.

Kriko çalışırken anormal sesler çıkarıyorsa, hareketli parçalarda hasar olduğunun göstergesi kabul edilir. Krikonun herhangi bir bağlantı noktasında gözle görülür eğilme varsa, kriko artık güvenli değildir, kesinlikle kullanılmamalıdır. Özellikle darbe sonrası bu tür hasarlar meydana gelebilir.

Kriko Arızası Belirtileri

Krikonuzun tabanında, piston çevresinde veya herhangi bir bağlantı noktasında hidrolik yağ lekeleri veya sızıntısı fark ederseniz, bu durum iç contaların veya keçelerin aşındığına işaret eder. Yağ sızıntısı, hidrolik sistemin basınç tutma kabiliyetini azaltır ve kaldırma performansını düşürür. Bu en belirgin ve önemli arıza belirtilerinden biridir.

Kriko kolunu pompalarken hiç direnç hissetmiyorsanız veya çok az direnç varsa, bu da hidrolik sistemde ciddi sorunolduğuna işaret eder. Krikonun eskiden ulaştığı maksimum yüksekliğe artık ulaşamaması, hidrolik sistemin verimliliğini kaybettiğini gösterir. Mekanik krikoların yapısı basit olduğu için arıza belirtileri de genellikle fiziksel yıpranma etrafında toplanır. Krikonun yere düzgün oturmaması, tabanında veya destek yapısında problem olduğunu gösterebilir.

Nadir görülen ama kritik bir belirti de krikonun kaldırma esnasında küçük zıplamalar yapmasıdır. Titreşimli hareket, piston içerisindeki hava kabarcıklarının varlığına işaret edebilir, sistemde hava tahliyesi gerektiğini gösterir. Ayrıca aşırı soğuk havalarda krikonun normalden yavaş çalışması, içerisindeki yağın viskozitesinin düşmesiyle ilgilidir. Krikonun metal yüzeyinde oluşan mikro çatlaklar, özellikle uzun süreli güneş ışığına maruz kalan plastik parçalarda renk değişimi gibi göz ardı edilen detaylar da ileride ciddi arızaların habercisi olabilir. Bu küçük ipuçları, büyük sorunların erken habercisidir.

Aracınızın bakımı ve güvenliği konusunda attığınız her adım, size sorunsuz sürüş deneyimi sunar. Doğru ekipman kullanımıyla, yolda karşılaşabileceğiniz pek çok durumu kendi başınıza yönetebilir, pratik çözümler üretebilirsiniz.

Siz de aracınızın tüm bakım ihtiyaçları için profesyonel çözümler arıyorsanız, Borusan Next'in sunduğu hizmetleri keşfedebilirsiniz. İster periyodik bakım, ister ikinci el araba sat işlemlerinizde uzman desteği; Borusan Next, aracınızla ilgili her konuda yanınızda!

Telif hakkı ve sair fikri mülkiyet hakları Borusan Oto Değerlendirme Pazarlama ve Hizmet A.Ş.’ye (Borusan Next’e) aittir. Ticari amaçla ve/veya yasalarca izin verilen meşru kullanım sayılamayacak şekillerde, kısmen dahi olsa, izin alınmaksızın alıntı yapılamaz, kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayınlanamaz, link verilemez.