Jikle Nedir? Ne İşe Yarar?

Jikle, karbüratörlü motorlarda motorun soğukken kolay çalışmasını sağlayan bir hava-yakıt ayar vanasıdır. Karbüratörler, motorun hava - yakıt karışımını mekanik olarak düzenleyen sistemlerdir ve farklı tipleri bulunur. Standart karbüratörlerde rölanti devri düşük olduğunda motor düzgün çalışmayabilir, jikle tam da burada ortaya çıkar. Motorun sorunsuz çalışmasını, ani durmaları önlemeyi sağlayan parça olarak işlev görür. Modern araçlarda elektronik enjeksiyon sistemleri bu işlevi otomatik olarak yerine getirirken karbüratörlü eski model araçlarda jikle, özellikle kış aylarında motoru kolay çalıştırmanıza yardımcı olur. 

Yetkili servisler de karbüratör bakımı sırasında jikle ayarlarının doğru olduğundan emin olur, çünkü yanlış ayar motor performansını düşürebilir veya yakıt tüketimini artırabilir. Peki jikle nedir? Nasıl çalışır? Motor için neden önemli? Gelin, karbüratörlü araçlarda motor soğukken yakıtın yoğunluğunu ve hava karışımını kontrol eden bu özel parçaya birlikte bakalım.

Jikle Nasıl Çalışır?

Jikle, karbüratörde genellikle rölanti devri devresine bağlı küçük bir valf veya delik mekanizması ile çalışır. Motor teknolojisi geliştikçe araçlar farklı yakıt / çalışma sistemlerine sahip olmaya başlamıştır. Eski model karbüratörlü motorlarda, özellikle soğuk havalarda motorun ilk çalıştırılması sırasında yakıtın düzgün şekilde silindirlere ulaşması büyük öneme sahipti. Yeni karbüratörlü araçlarda bu işlevi yerine getiren jikle basit görünse de aslında son derece önemli parça. Peki jikle nasıl çalışır? 

Karbüratörde bulunan, motorun rölanti ve düşük devirlerde düzgün çalışmasını sağlayan jikle, küçük hava-yakıt ayar vanasıdır. Yani hava-yakıt karışımını geçici olarak zenginleştiren sistemdir. Çünkü motor soğukken yakıtın buharlaşması, silindirlere ulaşması zorlaşır, sonucunda motor yeterli karışımı alamaz, çalıştırma sırasında zorlanır. Jikle açıldığında ise valf veya hava delikleri geçici olarak yakıt miktarını artırarak hava miktarını kısmen sınırlar, böylece silindirlere zenginleştirilmiş yakıt-hava karışımı ulaşır. Karışım, motorun ilk çalıştırma sırasında sorunsuz devreye girmesini sağlar.

Yakıtın Buharlaşmaya Başlaması

Motor çalıştıktan, silindirler ısındıktan sonra yakıtın buharlaşması normal seviyeye ulaşır. Jikle sistemi bu noktada devreden çıkar, valf kapanır ya da hava-yakıt oranı normale döner. Söz konusu mekanizma, motorun rölanti devrinde dengesiz çalışmasını engelleyerek ani durmaların önüne geçer. Karbüratörlü motorlarda, özellikle eski model araçlarda bu işlem manuel / yarı otomatik olabilir. Bir düğme veya kol ile jikleyi açıp motor ısındıktan sonra kapatabilirsiniz.

Jiklenin doğru çalışması için karbüratörün temiz, düzgün ayarlanmış olması şarttır. Tıkanmış, ayarsız bir jikle, motorun fazla yakıt tüketmesine, teklemeye hatta çalışmamasına yol açabilir. Dolayısıyla yetkili servisler, karbüratör bakımı sırasında jikle deliklerini kontrol eder, gerekirse temizler ve optimum hava-yakıt oranı ayarını yapar. Ayrıca, motor yağı ile yakıt kalitesi de jiklenin performansını doğrudan etkiler. Soğuk havalarda viskozitesi artan yağ, yakıtın silindirlere ulaşmasını yavaşlatabilir, jikle sistemine ekstra yük bindirebilir.

Kısaca jikle sistemi motoru soğukken çalıştırmayı kolaylaştıran kritik mekanizmadır. Hava - yakıt karışımını hassas şekilde yönetir, motorun rölanti devrinde dengeli çalışmasını sağlar, soğuk havalarda motoru sorunsuz başlatmanıza yardımcı olur.

Hangi Araçlarda Jikle Bulunur?

Jikle, temel olarak karbüratörlü motor sistemlerine sahip araçlarda bulunur. Günümüzde enjeksiyonlu motorların yaygınlaşmasıyla birlikte jikle kullanımı azalmıştır, çünkü modern motorlarda hava-yakıt karışımı elektronik sensörler tarafından otomatik olarak ayarlanır. Ancak yine de birçok klasik otomobil, motosiklet, küçük motorlu araç ve bazı iş makinelerinde jikle hâlâ aktif olarak görev yapmaktadır.

Klasik Otomobiller

Klasik otomobillerde jikle, sabahları veya uzun süre kullanılmayan motorların ilk çalıştırma sürecinde büyük önem taşır. Bu araçlarda karbüratör sistemi manuel jikle koluyla desteklenir. Motoru çalıştırmadan önce jikleyi çekerek hava akışını sınırlayabilir, yakıtın karışım oranını artırabilirsiniz. Böylece silindirlere daha fazla yakıt gönderilerek motorun soğukta daha kolay çalışması sağlanır. Jiklenin doğru zamanda kapatılması da yakıt tüketimi, motor performansı açısından önemlidir.

Motosikletler

Motosikletlerde jikle, özellikle küçük silindir hacmine sahip karbüratörlü modellerde hâlâ yaygın olarak bulunur. Sistem, soğuk havalarda ilk marşta motorun daha hızlı ateş almasını sağlar. Genellikle gidonun yanında / karbüratör üzerinde bulunan jikle kolunu çekerek sistemi devreye sokabilirsiniz. Motor ısındıkça jikleyi kapatıp normal hava-yakıt karışımına geçebilirsiniz. Fakat işlem doğru yapılmazsa motor rölantide boğulabilir, fazla yakıt tüketebilir.

Küçük Motorlu Araçlar ve Bahçe Makineleri

Jikle, jeneratörler, çim biçme makineleri, motorlu testereler ve bot- kayık gibi küçük benzinli motorlarda da bulunur. Bu tip makinelerdeki karbüratörler manuel jikle kolu / otomatik jikle sistemiyle desteklenir. Motorun soğukken kolay çalışmasını sağlayan sistem, aynı zamanda ilk ateşleme sırasında yakıtın düzgün yanmasını da mümkün kılar. Özellikle düşük sıcaklıklarda jikle kullanılmazsa motorun çalışması zorlaşır veya düzensiz hale gelir.

Jikle Ne İşe Yarar?

Jiklenin temel görevi, soğuk motorun kolayca çalışmasını sağlamak için hava-yakıt karışım oranını geçici olarak değiştirmektir. Motor düşük sıcaklıklarda çalıştırıldığında yakıt tam olarak buharlaşamaz, karışım fakirleşir. Jikle, söz konusu buharlaşamama sorununu ortadan kaldırarak yakıtın yanma odasında daha verimli bir şekilde tutuşmasını sağlar.

Soğuk Motorun Kolay Çalışmasını Sağlamak

Soğuk hava koşullarında motorun çalışması zorlaşır, çünkü benzin buharlaşmakta zorlanır. Jikle devreye alındığında karbüratöre daha fazla yakıt, daha az hava gönderilir. Zengin karışım motorun hızlı ateş almasına yardımcı olur. Böylece araç ilk marşta çalışarak sürüşe hazır hale gelir. Çoğunlukla kış aylarında jiklenin doğru kullanımı motor sağlığı için büyük önem taşır.

Motorun Rölantide Dengeli Çalışmasını Desteklemek

Motor yeni çalıştırıldığında rölanti devri genellikle dengesiz olur. Jikle, bu aşamada motorun sabit bir devirde çalışmasına destek olur. Hava akışını sınırlayarak motorun erken stop etmesini önler. Böylece motor ısınana kadar dengeli bir performans elde edebilirsiniz. Rölanti devri normal seviyeye geldiğinde ise jikle mutlaka kapatılmalıdır, aksi halde motor fazla yakıt tüketir.

Yakıtın Yanma Verimini Artırmak

Soğuk motorda yakıt tam yanmadığı için hem performans düşer hem de egzozdan daha fazla kirli gaz çıkar. Jikle, yakıtın silindirlerde daha homojen dağılmasını, tam yanmasını kolaylaştırır. Böylece motor daha verimli çalışır, yakıt sarfiyatı azalır. Tam yanma desteği genellikle karbüratörlü araçlarda ilk birkaç dakika boyunca hissedilir. Dolayısıyla “jikle ne işe yarar?” diye sorulduğunda genellikle yakıtın tam yanmasında büyük rol oynadığı da söylenir.

Jikle Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler

Sistem, motoru geçici olarak zenginleştirir, dolayısıyla yanlış veya gereğinden uzun kullanımının hem motor performansını hem de yakıt ekonomisini olumsuz etkiler. Doğru zamanda, doğru şekilde kullanılmazsa jikle, buji ile karbüratör uçlarının kirlenmesine, fazla yakıt tüketimine ve egzoz emisyonlarının artmasına yol açabilir. Ayrıca manuel jikle sistemlerinin her araçta farklı tepki verdiğini unutmamak gerekir. Bu yüzden özellikle eski karbüratörlü araçlarda ayar - kullanım konusunda özen şarttır. Bazı modern, LPG dönüşümlü araçlarda jikle yerine farklı soğuk çalışma çözümleri bulunduğundan hangi prosedürün uygulanacağı konusunda yetkili servis görüşü almak her zaman en güvenli yaklaşımdır. Güvenli kullanımı sürdürmek açısından şu noktalar ilginizi çekebilir:

• Jikle Süresini İyi Ayarlayın: Jikle motoru ilk çalıştırma anında zenginleştirdiği için amacı gerçekleşince kapatılmalıdır. Jikle gereksiz yere uzun süre açık kalırsa silindirlerde fazla yakıt birikeceğinden bujilerin ıslanmasına, rölantide boğulmaya, katalizör/egzoz sisteminde yağlı kuruluk oluşumuna neden olabilir
• Ani Gaz Vermekten Kaçının: Jikle açıkken sürüşe başlamak motoru yük altında çalıştırmak anlamına gelir. Soğuk motor parçaları tam yağlanmamışken ani yüksek devir - yük uygulamak, silindir-sürtünme yüzeylerinde aşınmayı hızlandırır. Dolayısıyla jikle açıldıktan sonra kısa - hafif bir rölanti süresi vermelisiniz. İlk hareketlerde yumuşak gaz kullanımı, düşük devirde vites değiştirme pratiği motor ömrünü korur.
• Aşırı Kullanım Karbüratörü / Bujileri Kirletir: Sürekli veya yanlış kullanımdan kaynaklanan fazla yakıt, karbüratör jellerinin, kanal tıkanmalarının, buji uçlarında kömürleşmenin artmasına neden olabilir. Kirlilik motor teklemelerine, zayıf ateşlemeye, düzensiz rölantiye yol açar. Periyodik olarak karbüratör temizliği, jikle deliklerinin kontrolü, buji değişimi/temizliği yapılmalıdır. İşlemler yetkili servis tarafından yapılırsa jikle ayarlarının fabrika toleranslarında kalması sağlanır.
• Yanlış Ayar Motor Verimini Bozar: Jikle ayarı fabrika değerlerinin dışına çıkarsa motor uzun vadede verimlilik kaybı yaşar, ya fazla zengin (yakıt açığı) ya da fakir (hava açık) karışım sorunlarına yol açabilir. Çünkü ayarlar hassastır, doğru rölanti devri, hava/yakıt oranı ayarları için yetkili servis ekipmanlarıyla deneyimi önemlidir. Özellikle karbüratörün ya da jikle sisteminin değiştirilmesi sonrasında mutlaka profesyonel kontrol yaptırmalısınız.
• Akü - Marş Sistemi Üzerindeki Etkiyi Unutmayı: Soğuk havada sık ve uzun marşlar aküyü zorlarken jikle kapalıyken yapılan uzun marş denemeleri hem akü hem de marş motoru için zararlıdır. Jikle doğru açıldığında motor daha kolay çalışacağından gereksiz tekrar marş çevirmelerinden kaçınmak akü sağlığı için önemlidir. Marş sonrası çalışmazsa uzun denemeler yerine yakıt, buji ve ateşleme kontrolleri yapılmalıdır. Kısaca gereksiz marş çevirmekten kaçınmalısınız.

Farklı Koşullarda Dikkat Etmeniz Gereken Detaylar

LPG'li araçlar söz konusu olduğunda jikle genelde karbüratörlü benzin motorlarındaki gibi kullanılmaz. Çünkü LPG sistemleri farklı soğuk çalışma karakteristiklerine sahiptir, LPG ile çalışma sırasında özel soğuk başlatma stratejileri gerekir. LPG dönüşümü yapılmış karbüratörlü araçta bile hangi yakıt devresinin (benzin/LPG) ilk çalıştırmada kullanılacağı önemlidir. Bu tip araçlarda yanlış jikle kullanımı motorun boğulmasına, LPG sisteminin zarar görmesine neden olabilir. Dolayısıyla LPG'li araçların kullanımı ve soğuk çalıştırma prosedürleri için yetkili servis / dönüşüm yaptıran servisten alacağınız talimatlara dikkat etmelisiniz.

Jikle etkinliğini yakıtın buharlaşma yeteneği ile yağın viskozitesi doğrudan etkiler. Düşük kaliteli yakıt / yanlış viskoziteli motor yağı, soğukta jiklenin işe yaramasını zorlaştırır, gereğinden fazla jikle kullanımına yol açar. Kış koşullarına uygun yağ, yerel iklime uygun yakıt kullanımıyla jiklenin doğru çalışmasını kolaylaştırabilirsiniz. Servis tarafından önerilen kış yağları / katkılar tercih ettiğinizde daha sorunsuz kullanım elde edebilirsiniz.

Jikle kullanımına rağmen motor sürekli tekliyor, fazla duman atıyor, rölantide çok dip- yüksek değişimler yaşıyorsa sistemde ya da karbüratörde sorun olduğuna işarettir. Benzer anormallikler gözlendiğinde yetkili servis kontrolü yaptırmak gerekir, çünkü problemi göz ardı etmeniz hem çevresel hem de mekanik hasar riskini artırır.

Jikle Hakkında Sık Sorulan Sorular ve Sorunlar

Jikle Açıldıktan Sonra Ne Kadar Süreyle Açık Kalmalı?

Jikle, motor ilk çalıştırıldıktan sonra genellikle 1 ila 3 dakika arasında açık kalmalıdır. Söz konusu süre, motorun sıcaklığına, çevre koşullarına bağlı olarak değişiklik gösterir. Soğuk havalarda motor bloğunun, yağın yeterince ısınması daha uzun sürebileceği için jiklenin açık kalma süresi biraz uzatılabilir. Ancak motor ısındıkça jiklenin kapatılmaması gereğinden fazla yakıt-hava karışımı gönderilmesine yol açar ve bu durum hem yakıt tüketimini artırır hem de bujilerin kurum bağlamasına neden olabilir. Soğuk-orta derece farkı varsa kademeli olarak kapatmak mantıklıdır, çünkü ani kapatmalar bazen motorun teklemesine yol açabilir. Fakat tamamen unutup uzun süre açık bırakmak daha zararlıdır.

Motorun ısınma sürecinde, rölanti devrinin normale dönmeye başlaması genellikle jiklenin kapatılması için doğru zamandır. Modern karbüratörlü araçlarda jikle kontrolü manuel olarak yapılırken bazı modellerde otomatik jikle sistemleri motor sıcaklığına göre kendiliğinden devreden çıkar. Dolayısıyla jiklenin açık kalma süresi aracın modeline, motor tipine ve ortam sıcaklığına göre ayarlanmalıdır. Özellikle uzun süre jikle açık bırakmak, motorun aşırı zengin karışımla çalışmasına neden olur, performans kaybı yaratabilir.

Motor Soğukken Jigleyi Kaç Derecede Kullanmalıyım?

Motorun soğuk olduğu durumlarda jiklenin kullanılması genellikle 0°C ile 10°C arasındaki hava sıcaklıklarında gereklidir. Hava sıcaklığı düştükçe yakıtın buharlaşma oranı azaldığı için motorun çalışması zorlaşır. Koşullar uygun olduğunda jikle devreye girerek hava-yakıt karışımını zenginleştirir. Özellikle donma seviyesine yakın sıcaklıklarda jiklenin tamamen çekilmesi motorun daha kolay çalışmasını sağlar. Ancak hava sıcaklığı arttıkça jiklenin kullanım oranı da azaltılmalıdır, aksi halde motor fazla yakıt alarak boğulabilir.

Sıcaklık koşullarına göre doğru jikle pozisyonunu belirlemek, motorun işlevsel şekilde çalışmaya devam edebilmesi açısından önemlidir. 5°C’nin üzerindeki ılıman havalarda jikleyi tam çekmek yerine kademeli olarak kullanmak daha doğrudur. Böylece motor ne çok zengin ne de çok fakir karışımla çalışır. Ayrıca aracın bulunduğu bölgenin nem oranı / rakımı da jikle performansını etkileyebilir. Yüksek rakımlı bölgelerde, hava yoğunluğu düşük olduğundan jiklenin tamamen açılması yerine yarı konumda tutulması motorun daha dengeli çalışmasını sağlar.

Jikle Arızası Nasıl Anlaşılır?

Jikle arızası, motorun özellikle soğuk havalarda zor çalışması veya rölantide dengesiz çalışması gibi belirtilerle kendini gösterir. İlk belirtilerden biri, sabah motoru çalıştırırken aracın hemen stop etmesi, uzun süre marş yapılmasına rağmen motorun ateşleme yapmamasıdır. Yani jikle sistemi ya devreye girmiyor ya da karışımı doğru şekilde ayarlayamıyor demektir.

Arızalı jikle, motor ısındıktan sonra da etkisini gösterebilir. Örneğin; jikle açık kalmışsa motor fazla yakıt alır, egzozdan duman koyulaşır, yakıt verimliliği büyük ölçüde azalır. Tersine, jikle kapalı konumda sıkışmışsa motor soğukken çalışmakta zorlanır, rölanti devri çok düşük kalır. Ayrıca jikle teli ya da kelebek mekanizması sıkıştığında gaz tepkileri gecikebilir.

Bir diğer belirti ise jikleye bastığınızda ya da çektiğinizde motor devrinin hiç değişmemesidir. Bu, jikle mekanizmasının bağlantı kollarında / karbüratör içindeki valf sisteminde bir arıza olduğunu gösterir. Böyle durumda, aracı yetkili servise götürmeniz, jikle mekanizmasının temizlenip ayarlanması gerekir. Düzenli bakım yapılmadığında bu tür sorunlar hem performans kaybına hem de artan yakıt tüketimine neden olabilir.

Öte yandan karbüratör fazla yakıt gönderdiğinde egzozdan gelen ağır benzin kokusu jiklenin açık kaldığını gösteren tipik bir belirtidir. Kısa mesafeli sürüşlerde normalden çok daha fazla yakıt harcıyorsanız yine aklınıza jikle sistemi gelebilir. Çünkü ayar bozukluğunda, mekanik tıkanıklıkta yakıt tüketimi artacaktır.

Jikle sistemi, özellikle karbüratörlü araçlarda motorun doğru şekilde çalışması açısından olmazsa olmaz bileşendir. Fakat arıza, yanlış kullanım ya da bakım eksikliği motor performansını ciddi ölçüde düşürebilir. Borusan Next yetkili servis güvencesiyle aracınızın jikle sistemi de dahil tüm motor bileşenlerini uzman teknisyenlere emanet edebilir, soğuk havalarda bile sorunsuz sürüş deneyimi yaşayabilirsiniz.

Telif hakkı ve sair fikri mülkiyet hakları Borusan Oto Değerlendirme Pazarlama ve Hizmet A.Ş.’ye (Borusan Next’e) aittir. Ticari amaçla ve/veya yasalarca izin verilen meşru kullanım sayılamayacak şekillerde, kısmen dahi olsa, izin alınmaksızın alıntı yapılamaz, kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayınlanamaz, link verilemez.