Fren Balataları Ne Zaman Değiştirilmeli? Belirtiler ve Öneriler

Fren balataları, araçların güvenliğini doğrudan etkileyen en kritik bileşenler arasında yer alır. Fren sisteminin temel parçası olan balatalar, tekerleklerin yavaşlamasını ya da durmasını sağlayarak sürücü ve yolcu güvenliğini korur. Ancak, fren balataları zamanla aşınır ve düzenli kontrol edilip değiştirilmediğinde arızalanabilir. Fren balatalarında meydana gelebilecek arızalar ise hem sürüş güvenliğini riske atar hem de daha ciddi ve maliyetli onarımlara yol açabilir. Dolayısıyla fren balatalarının düzenli olarak bakımlarını ve kontrollerini yapmak olası güvenlik sorunlarını ve onarım maliyetlerini ortadan kaldırır. Fren balatalarının aşınma belirtilerini erken fark etmek ise araç performansını ve güvenliğini korumaya yardımcı olur.

Fren balatalarının doğru yönetimi, sadece güvenliği değil aynı zamanda yakıt verimliliğini ve sürüş konforunu da olumlu etkiler. Çünkü balatalar, fren sisteminin doğru çalışmamasına neden olacak kadar kritik ödeme sahip bileşenlerdir. İster ikinci el bir araç sahibi olun, ister yeni bir araç kullanıcısı, fren balataları ile ilgili detaylı bilgiler edinerek daha bilinçli araba kullanabilir, aracınızın güvenliğini ve kullanım ömrünü artırabilirsiniz. Fren balatalarının işlevi, aşınma belirtileri, değiştirme zamanlaması, dikkat edilmesi gerekenler ve bakım önerileri ile ilghili bilmeniz gerekenlere gelin bilrikte göz atalım!

Fren Balatası Ne İşe Yarar?

Araç fren sisteminin temel bileşenlerinden biri olan fren balataları, tekerleklerin dönme hareketini kontrol ederek gerektiğinde aracın durmasını sağlar. Sürüş deneyiminin kontrollü olmasını da sağlayan fren balataları, farklı fren sistemlerinde yer alır. Disk fren sistemlerinde fren diski ile temas ederek sürtünme meydana getiren balatalar, kinetik enerjiyi ısı enerjisine dönüştürerek araç hızının azalmasını sağlar. Kampana fren sistemlerinde ise kampananın iç yüzeyine baskı uygulayan balatalar, tıpkı disk fren sisteminde olduğu gibi aracı yavaşlatır. Fren balatalarının temel işlevleri ise araç kontrolü, sürtünme ve enerji dönüşümü, ısı dağılımı, gürültü ve titreşim azaltımı şeklinde sıralanabilir. Bu işlevleri şu şekilde açıklamak mümkündür:

• Sürücünün aracı güvenli bir şekilde yavaşlatmasını ya da durdurmasını sağlayan fren balataları, özellikle acil durumlarda kazaları önlemeye yardımcı olur.
• Fren balataları, yüksek sürtünme katsayısına sahip seramik, organik ya da yarı metalik gibi malzemelerden üretilir. Bu sayede fren diski ile temas ederek sürtünme oluşturur ve aracı yavaşlatır. Bu sürtünme aşamasında yoğun bir aşınma meydana gelmez.
• Sürücü frene bastığında meydan sürtünme nedeniyle meydana gelen yüksek ısı, balatalar tarafından absorbe edilir ve dağıtılır. Örneğin, sık dur kalk yapılan yoğun bir trafikte, balataların aşırı ısınmayı önleyebilmesi için dayanıklı olması gerekir.
• Kaliteli malzemelerden üretilen fren balataları, frenleme sırasında yoğun gürültü ve titreşim meydana gelmesini önleyerek sürüş konforunu artırır.

Farklı malzemelerden üretilen fren balatalarının avantajları ve dezavantajları da farklıdır. Örneğin, Seramik balatalar, düşük gürültü ve yüksek performans sunarken yarı metalik balatalar ise yüksek ısı direncine sahiptir. Organik fren balatası modelleri, ekonomik olduğu için sık tercih edilir ancak diğer balatalara kıyasla daha hızlı aşınabilir. Dolayısıyla, şehir için kullanımda organik balatalar çoğu zaman yeterliyken ağır yük taşıyan ve şehirler arası çalışan araçlarda yarı metalik balatalar kullanılması önerilir. Fren balatasının doğru seçimi, sürüş performansını ve güvenliğini doğrudan etkilediği için oldukça önemlidir.

Fren Balatası Aşınması Belirtileri

Fren balataları ne kadar kaliteli veya dayanıklı malzemelerden üretilirse üretilsin zamanla aşınır. Fren balatalarının aşınması doğal bir süreç olup oldukça normal bir durumdur. Ancak düzenli kontrol edilmemesi halinde sürüş güvenliğini riske edecek ciddi sorunlara yol açabilir. Fren balataları aşındığında ses, titreşim, performans kaybı, aracın çekmesi, fren pedalında yumuşama, gösterge panelinde uyarı ışığının yanması gibi belirtiler verir. Bu belirtilerin dikkate alınması ve aşınan fren balatalarının yenisi ile değiştirilmesi gerekir. Fren balatası aşınma belirtileri ise şu şekilde açıklamak mümkündür:

• Fren balatalarında aşınma meydana geldiğinde ses çıkaran metal bir parça yer alır. Sürücüye balatalarının aşındığını bildirmesi için sisteme eklenen bu metal parça, diske sürtünerek yüksek perdeli bir gıcırdama sesi üretir. Bu ses, fren balatalarının değişme zamanının geldiğini gösteren en önemli belirtilerden biridir. 
• Balatalar aşınmış ise sürücü fren pedalına bastığında araç daha yavaş tepki verir. Dolayısıyla aracın durma mesafesi artar. Örneğin, araç normalde 10 metrede duruyorsa fren balataları aşındığında bu mesafe 15 metreye ulaşır. Bu, balataların aşındığını gösteren önemli işaretlerden biridir. 
• Fren pedalında titreşim olması da balataların aşındığını gösterir. Çünkü, aşınmış balatalar, frene basıldığında titreşim veya dalgalanma oluşturur. Titreşim veya dalgalanmaların nedeni ise balatalardaki düzensiz aşınmadır. Değişim sonrasında ise titreşim ve gürültü tamamen ortadan kalkar. 
• Modern araçlarda fren balatalarındaki aşınmayı tespit eden sensörler bulunur. Aşınma kritik seviyeye ulaştığında ise gösterge panelinde fren sistemine ilişkin uyarı ışığı yanar.
• Fren pedalının işe yaraması için normalden daha fazla baskı uygulanması gerekiyorsa fren balataları aşınmış olabilir. Ancak bu belirti, hidrolik sistem sorunlarında da görüldüğü için sadece fren balatalarının aşındığını göstermez. Ancak dikkate alınmasında ve balataların kontrol edilmesinde fayda vardı.
• Sürücü frene bastığında araç sağa veya sola çekiyorsa bir tekerlekteki fren balatası, diğerine kıyasla daha fazla aşınmış demektir. Her iki balata da yenisi ile değiştirildiğinde aracın sağa veya sola çekmesi sorunu da ortadan kalkar. 
• Fren balataları alındığında meydana gelen performans problemleri nedeniyle jantlarda daha fazla metalik toz birikebilir. Örneğin, aracın jantlarında koyu gri veya siyah toz artışı gözlemleniyorsa fren balataları kontrol edilmelidir.

Tüm bu belirtiler, sürücülerin fren balatalarını kontrol ettirmesi gerektiğini gösterir. Aşınmakta olan balatalara erken müdahale edilmesi ise sürüş güvenliğini artırırken onarım maliyetlerinin de azaltır. Başka bir ifadeyle balatalardaki aşınmalar diğer fren sistemi elemanlarına, araca ve araç içindekilere zarar verebileceği için erkenden alınmayı tespit etmek ve uygun şekilde aksiyon almak çok önemlidir. Örneğin, gıcırdama sesi duyulduğunda balataların hemen kontrol edilmesi ve onarılması/değiştirilmesi, disk hasarının büyük ölçüde azalmasına yardımcı olur.

Fren Balatalarını Ne Zaman Değiştirmelisiniz?

Fren balatalarının değiştirme zamanı, kullanım alışkanlıklarına, araç tipine ve balata malzemesine bağlı olarak değişir. Ancak, genel kural olarak her 6 ayda bir veya her yağ değişiminde balataların da kontrol edilmesi önerilir. Örneğin, bir araç sahibi her 10.000 km’de serviste balata kalınlığını ölçtürerek olası sorunları önleyebilir. Ayrıca, gıcırdama sesi gibi belirtiler ortaya çıktığında, hemen bir servise başvurulmalıdır. Sürücülerin fren balatası aşınmalarına müdahale etmesi ise önerilmez. Çünkü deneyimsiz kişiler, balatalarda meydana gelen sorunları fark edemeyebileceği gibi değişim sırasında aracın farklı yerlerine zarar da verebilir. Bu sebeple uzman bir ekipten oluşan oto servis tercih edilmesinde fayda vardır. 

Fren balatalarının değişim zamanı, değişim sürecinde dikkat edilmesi gerekenler ve sürece ilişkin ölçüler vardır. Örneğin, Fren balatası ne zaman değiştirilir? sorusuna balataların kalınlığına bakarak yanıt vermek mümkündür. Balatalar genellikle 10-12 mm kalınlığa sahiptir. Bu kalınlık sürtünmeye bağlı olarak zamanla azalır. Balata kalınlığı 3 mm'nin altına düştüğünde ise balataların değiştirilmesi gerekir. Balata kalınlığını ise bir teknisyen, kaliperi sökerek kontrol edebilir. Balata değişim zamanı, araçların kilometre aralığına bakılarak da hesaplanabilir. Ortalama olarak 20.000-50.000 km’de bir fren balatalarının yenileri ile değiştirilmesi önerilir. Fakat şehir içi yoğun trafikte 15.000 km’ye kadar düşen değişim aralığı, otoyol ağırlıklı sürüşlerde ise 60.000 km’ye kadar uzayabilir

Araç kullanım koşulları ve sürüş alışkanlıkları da fren balatalarının değişim sürecini etkiler. Örneğin, sık dur-kalk yapılan şehir içi kullanım, balatalarının normalden hızlı aşınmasına neden olur. Bu sebeple taksi olarak kullanılan araçlarda balatalar daha sık değiştirilir. Ağır yük taşıyan SUV veya kamyonet gibi araçlarda balatalar daha hızlı aşınır. Benzer şekilde yüksek hızda agresif sürüş de balataların ömrünü kısaltır. Ayrıca hafif binek araçlarda balatalar uzun kullanım ömrüne sahipken ağır ticari araçlarda ise normalden daha kısa bir kullanım ömrü söz konusudur.

Modern araçlarda fren balatası değişim süresi hakkında bilgi veren bir uyarı sistemi yer alır. Fren balatalarının kalınlığını takip eden sensörler içeren bu sistem, balatalar kritik seviyeye kadar inceldiğinde göstergede uyarı ışığı ile sürücüyü uyarır. Bu tarz araçlara sahip olan kullanıcıların "Fren balatası ne kadar sürede değişir? diye engellenmesine veya sık sık balata kalınlığı kontrol ettirmesine gerek yoktur. İkinci el araç alan kullanıcıların ise fren balataların mutlaka kontrol ettirmesi, aşınma varsa değiştirmesi tavsiyesidir. 

Fren Balatası Değiştirirken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Fren balatası değişimi, uzmanlık gerektiren bir işlem olduğundan mutlaka teknik ekip tarafından yapılmalıdır. Fren balatası değişiminde sürecin sorunsuz tamamlanması için pek çok hususa dikkat etmek gerekir. Dolayısıyla, “Fren balatası değişimi nasıl yapılır?” sorusuna yanıt vermeden önce değişim sürecinde dikkat edilmesi gerekenler belirtmekte fayda vardır. Örneğin, yeni fren balatalarının mutlaka orijinal veya kaliteli yedek parça sınıfı olması tavsiye edilir. Bu aşama da kullanıcılar güvenilir markalar veya OEM - orijinal ekipman üreticisi markaların balatalarını tercih edebilir. Balatanın kalitesi kadar malzemesi de çok önemlidir. Yeni fren balatalarının malzemesi, aracın tipine ve kullanım amacına uygun olmalıdır. Bu noktada şehir içi binek araçlarda düşük gürültü ve toz için seramik balatalar tercih edilmelidir. Ağır araçlarda ve performans araçlarında ise yüksek ısı direnci sağlayan yarı metalik balatalar kullanılmalıdır. Öte yandan kullanıcı ekonomik bir balata edinmek istiyorsa tercihini organik fren balatalarından yana kullanabilir. 

Balataların değişimi sonrasında fren disklerinin mutlaka kontrol edilmesi gerekir. Çünkü çizilmiş ya da aşınmış durumda olan diskler fren balataların performansını olumsuz etkileyebilir. Ayrıca, disk kalınlığı 1- 2 mm kadar azalmışsa disklerin de değiştirilmesi önerilir. Balata değişimi sırasında kaliper ve piston bakımı yapılmasında da fayda vardır. Söz konusu bakım, fren kaliperi ve pistonların temizlenmesini ve yağlanması anlamına gelir. Özellikle piston sıkışmış durumdaysa yeni balataların da düzensiz çalışmasına neden olabilir. Böyle durumlarda ilk etapta piston yerinden çıkarılır ve arızası varsa onarılır. Aşırı deforme olmuş disklerin ise yenisi ile değiştirilmesi önerilir. 

Yeni balatalar monte edileceği zaman doğru konumda ve sıklıkta olmalıdır. Çünkü hatalı balata montajı sonrası fren performansının düşmesine ve gürültüye neden olabilir. Değişim sürecinin ardından ise fren sistemi mutlaka test edilmelidir. Özellikle fren pedalının sertliği ve tepki süresi kontrol edilmeden araç ile trafiğe çıkılmamalıdır. Fren balatalarının değişimi, fren sisteminin hem ömrünü hem de güvenilirliğini artırır. Dolayısıyla balata değişiminin mutlaka profesyonel serviste, deneyimli teknisyenler tarafından yapılması önerilir. Balata değişiminde maliyet ise araç tipine ve balatanın türüne bağlı olarak değişiklik gösterir. Genel olarak bakıldığında ise binek aracın balata değişim maliyetinin SUV araca kıyasla daha düşük olduğu söylenebilir. 

Fren balatası değişiminde takip edilmesi gereken adımlar ise aracın güvenli şekilde kaldırılması, tekerleklerinin çıkarılması, fren kaliperinin sökülmesi, eski balataların çıkarılması, yeni balataların takılması, fren kaliperi ile tekerleklerin yerine takılması, fren sisteminin kontrol edilip test sürüşünün yapılması şeklinde sıralanabilir. Değişimin tam olarak bu sırayla yapılması, hatalı montajı önlerken sürecin kontrollü bir şekilde tamamlanmasına da yardımcı olur.

Fren Balatasının Bakımı ve Korunması

Fren balatalarının ömrünü uzatmak ve performansını korumak için düzenli bakım şarttır. Bu sebeple düzenli kontroller, fren sistemi temizliği, nazik fren kullanımı, düzenli fren sıvısı kontrolü, jant ve lastik bakımı, kaliteli yakıt ile sürüş alışkanlıkları ve park halinde fren kullanımı ile balataların kullanım ömürleri uzatılabilir. Örneğin, her 6 ayda bir veya 10.000 km'de bir balataların kalınlıklarının kontrol edilmesinde fayda vardır. Jantlar arası balata kalınlığı gözlemlemek de düzenli kontrol kapsamında girer. Bu uygulamanın amacı ise olası aşınmaları erken fark ederek sürüş güvenliğinin ve araç performansının olumsuz etkilenmesini önlemektir. 

Fren sisteminin düzenli olarak temizlenmesi de balataların kullanım ömrünü korur. Bu aşamada yapılması gereken diskler ve balataların tozlardan arındrılmasıdır. Temizlik sürecinde ise fren temizleyici spreyler gibi ürünler kullanılabilir. Böylece birikintiler giderilir ve gürültü azalır. Ani ve sert frenleme alışkanlıkları, balataların normalden çok daha hızlı bir şekilde deforme olmasına neden olabilir. Dolayısıyla nazik fren kullanma alışkanlığı edinilmesinde fayda vardır. Ek olarak düzensiz sürüş ve kalitesiz - düşük kalite yakıt kullanımı da balatalara zarar verebilir. 

Balataların korunması için fren hidroliği adlı sıvının 2 yılda bir ya da 40.000 km'de bir mutlaka değiştirilmesi de önerilir. Çünkü kirli ve eski hidrolik sıvısı kaliper ve balataların deforme olmasına neden olabilir. Lastiklerin dengesiz olması ve jantlardaki açınmalar, balataların düzensiz çalışmasına neden olan etkenler arasındadır. Balataları korumak adına lastik basıncı rot-balans ayarının düzenli olarak kontrol ettirilmesinde faydası vardır. Tüm bunların yanı sıra uzun süre park halinde bekleyen araçta el freni kullanılmamalı, park freni tercih edilmelidir. Böylece balatalarının sıkışması önlenmiş olur.

Fren balatalarının aşınmasına engel olmak ve geç olmadan balata değişimi yapabilmek için bakım ve koruma uygulamaları oldukça önemlidir. Ancak bazı alışkanlıklar, kontrol ihmalleri ve arıza belirtilerini önemsememe gibi hatalar, balataların ve diğer fren sistemi elemanlarının daha fazla zarar görmesine neden olabilir. Özellikle aşınma belirtileri olan gıcırtı sesi, ikaz ışığı, fren pedalı titreşimi, aracın bir yana çekmesi gibi belirtilerin göz ardı edilmesi, fren arızası riskini artırır. Ucuz ve kalitesiz balata kullanımı da performans kayıplarına neden olur. Ayrıca daha sık balata değişimi gerektirdiği için daha fazla maliyet ile karşılaşmak kaçınılmazdır. 

Hatalı balata montajı ve montaj sırasında disklerin kontrol edilmemesi gibi teknik ekip hataları da balataların ve fren sisteminin düzensiz çalışmasına neden olabilir. Bu tarz hatalar yapmamak için balata değişimleri mutlaka alanında uzman teknisyenlerden oluşan profesyonellerin yapmasında fayda vardır. Siz de balata değişimi ve benzer hizmetler için profesyonellerden oluşan bir teknik ekip arayışındaysanız Borusan Next'i tercih edebilirsiniz. Borusan Next, ikinci el araç alım satımının yanı sıra uzman kadrosu ile oto servis hizmeti de vermekte olup aracınızın performansını üst düzeye çıkarmanıza yardımcı olur.

Telif hakkı ve sair fikri mülkiyet hakları Borusan Oto Değerlendirme Pazarlama ve Hizmet A.Ş.’ye (Borusan Next’e) aittir. Ticari amaçla ve/veya yasalarca izin verilen meşru kullanım sayılamayacak şekillerde, kısmen dahi olsa, izin alınmaksızın alıntı yapılamaz, kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayınlanamaz, link verilemez.