İçten yanmalı motorlara çevreci ve ekonomik bir alternatif olan elektrikli araçlar, en ileri teknolojilerle sürüş deneyimini bir ileri boyuta taşır. Egzoz emisyonu ve motor sesi olmayan elektrikli arabalar; sessiz, çevreci ve konforlu bir sürüş deneyimi sunar. Daha öncesinde elektrikli bir araç kullanmadıysanız bu araçlara sahip olmanın günlük pratiklikleri hakkında merak ettiğiniz noktalar bulunabilir. Elektrikli araba terimleri ve anlamları sayesinde güncel araç teknolojilerini daha yakından tanıyabilirsiniz.
Elektrikli Araba Sözlüğü
İlk kez bir elektrikli araç kullanmayı veya satın almayı düşünüyorsanız karşılaşacağınız teknoloji ve terminoloji kafanızın karışmasına neden olabilir. Elektrikli arabaların sahip olduğu teknolojileri keşfetmek hem araç seçiminde yaşanan zorlukları gidermeyi hem de yeni nesil araç özelliklerine uyum sağlamayı kolaylaştırır. Bms nedir? Volt amper nedir? KWh nedir? Supercharger nedir? 1 kilowatt kaç watt? 1 amper kaç volt? Bu ve benzeri tüm soruları aşağıda yer alan elektrikli araba sözlüğüne göz atarak kolayca öğrenebilirsiniz.
BEV (Battery Electric Vehicle):
Gücünün tamamını elektrik enerjisinden alan BEV elektrikli araba modelleri, elektrikli şarj istasyonlarında kolayca şarj edilebilir. Yerleşik bir aküye sahip olan BEV elektrikli araç modelleri, tamamen elektrik gücüyle çalışır. Tesla Model 3, Renault Zoe ve Nissan Note, günümüzde en çok bilinen ve kullanılan Akülü elektrikli araçlar arasında gösterilebilir.
FCEV (Fuel Cell Electric Vehicle):
FCEV araçlar, hidrojen olarak depolanan enerjiyi yakıt hücreleri ile elektrik enerjisine dönüştürerek elektrikli araçlarda olduğu gibi bir sürüş deneyimi sağlar. FCEV sisteme sahip araçlarda içten yanmalı motorlarda olduğu gibi atık sistemli bir motor yapısı bulunmaz ve çevreye zararlı egzoz emisyonu oluşmaz. FCEV sisteme sahip yakıt hücreleri, elektrikli motorlara güç verebilmek için elektrik üretir.
HEV (Hybrid Electric Vechile):
Tam elektrikli araçlarla içten yanmalı motora sahip araçlar arasında bir geçiş formu olan hibrid araçlar, dünya genelinde en uzun süredir kullanılan elektrikli araç teknolojilerinden biridir. Hybrid araçlar üzerinde yakıt bazlı bir motor ve bataryaya sahip bir elektrik motoru olmak üzere iki adet motor bulunur. Araç ilk çalıştığında gücünü elektrikli motordan alır, belirli bir hıza ulaştıktan sonra ise yakıt motoru devreye girer. Hybrid araçlar, özellikle şehir içi trafiğinde daha kolay sürüş ve yakıt tasarrufu sağlar. Araç düşük hızlarda sürücüyü yormadan ve yakıt tüketmeden rahatlıkla ilerleyebilir. HEV araç modellerinde bataryanın doldurulması, “Rejeneratif frenleme” olarak da bilinen bir süreç ile sağlanır. Sürücü her frene bastığında araç bataryası kendini otomatik olarak şarj eder. Toyota Prius, dünya genelinde en çok satan HEV araç modeline güzel bir örnektir.
PHEV (Plug-in Hybrid Electric Vechile):
PHEV araç modelleri, sahip oldukları teknolojiler açısından Hybrid elektrikli araçlar ile akülü elektrikli araçlar arasında konumlandırılabilir. PHEV özelliğe sahip araçlar üzerinde fişle şarj edilebilen harici bir elektrik motoru bulunur ve tıpkı hibrit araçlar gibi hem yakıt hem de elektrik enerjisinden beslenir. Geleneksel Hybrid araçlardan farklı olarak yeni nesil PHEV araçlar, artan pil boyutu ve şebekeden hızlı şarj olma özelliği sayesinde tamamen elektrik gücünü kullanarak 60-70 km gibi mesafeler kat edebilir. Batarya destekli Toyota Corolla, Toyota RAV4, Volvo XC40 ve BMW 3 serisi araç modelleri, PHEV teknolojisinin en iyi örnekleri arasında sıralanabilir.
REX (Range Extender):
REX, uzun mesafeler boyunca yol alabilmek için geliştirilen bir elektrikli araç teknolojisidir. REX sistemli araçlarda elektrikli bir ana motor ve bir de ufak içten yanmalı motor bulunur. Bu özelliği REX araçları Hybrid araçlara benzetse de aslında aradaki fark oldukça büyüktür. Araca güç veren motorlar, tıpkı BEV elektrikli araçlarda olduğu gibi tam kapasiteli elektrik motorlarıdır. Benzin ya da dizelle çalışan ufak motor ise tıpkı bir jeneratör gibi sadece elektrikli motor bataryasının şarj edilmesini sağlar. Bu sayede hem aracın yolda kalma riski en aza iner hem de tek bir batarya dolumu ile daha uzun mesafeler yolculuk yapabilmek mümkün olur.
Charger:
Elektrikli araçlar şebeke elektriği üzerinden şarj edilebilse de bu süreç saatler alabilir. Charger olarak da geçen yüksek hızlı şarj istasyonları sayesinde batarya dakikalar içerisinde %80 dolulukta şarj edilebilir.
BMS (Battery Management System):
Batarya Yönetim Sistemi (BMS), hedeflenen voltaj ve akım aralığının belirli bir süre boyunca düzenlenmesini ve birimler arası iletimini sağlayan bir sistemdir. Çeşitli konfigürasyonlar ile gelen BMS sistemleri; batarya doluluk ve kullanım oranının izlenmesi, pil sağlığının korunması ve batarya performansının optimize edilmesi gibi görevleri üstlenir.
Inverter:
İnverter, elektrikli otomobil sistemlerinde kullanılan ve motorun güç üretmesi için gerekli DC-AC dönüşümünü gerçekleştiren bir parçadır.
12V Akü:
Jel batarya olarak da bilinen 12V aküler, elektrikli araçlarda kullanılmak üzere tasarlanan tek parça bir aküdür.
DC-DC Inverter:
DC/DC tipi inverter, akülere depolanan yüksek voltajı klima, ses sistemi ve aydınlatma sistemi gibi donanımlarda kullanılmak üzere 12 volta düşüren bir dönüştürücüdür.
EVSE (Electric Vehicle Supply Equipment):
Elektrikli araç tedarik ekipmanı anlamına gelen EVSE, elektrikli araçları şarj etmek için gerekli olan elektriği üreten donanımlar veya ekipmanlardır. Evlerde, otoparklarda, AVM’lerde ve benzinliklerde bulunan istasyonlar, EVSE standartlarına uygun olarak geliştirilir.
UMC (Universal Mobile Connector):
Mobil Şarj Konektörü (UMC), yakınında şarj istasyonu bulmakta zorlanan sürücülere daha kolay, çevreci ve pratik şarj olanağı sağlayan taşınabilir bir şarj istasyonudur.
HPWC (High Powered Wall Charger):
Tesla tarafından geliştirilen HPWC sistemleri, duvara monte edilerek kullanılır. HPWC sistemleri sayesinde şebekeden gelen elektrik aracınızın bataryasını bir gecede rahatlıkla tam kapasite ile doldurabilir. Özellikle garaj ve kapalı site otoparkı gibi aracın sabit alanlara park edildiği durumlar için oldukça verimli ve pratik bir çözümdür.
Supercharger:
Tesla tarafından geliştirilen Supercharger, bataryanın hızla şarj edilebilmesini sağlayan bir teknolojidir. Hızlı şarj istasyonları, özellikle sabit şarj istasyonundan uzaktayken ve uzun yolculuklarda aracınızı şarj etmek için tercih edebileceğiniz en ideal yöntemlerin başında gelir. Supercharger istasyonları 72 kW, 150 kW, 180 kW, 250 kW ve 400 kW gibi yüksek elektrik akımı sağlayan konnektörler ile donatılır. Konnektörün kW değerine ve aracın batarya teknolojilerine bağlı olarak 15 ile 45 dakika arasında bataryanın dörtte üçü gibi önemli bir bölümü hızla şarj edilebilir.
Volt:
Elektromotor kuvvet olarak da bilinen ve elektrik potansiyelini ifade etmek için kullanılan bir kavramdır.
Amper:
Amper, iletkenler arasındaki elektrik akımını ölçmek için kullanılan bir akım birimidir.
kW:
1000 Watt değerine karşılık gelen Bir kiloWatt (kW), elektrikli motorların ve araçların gücünü belirtmek için kullanılan bir enerji birimidir.
kWh:
Kilowatt saat (kWh), bir saatte elde edilen enerji üretimini veya tüketimini ifade etmek için kullanılır.
Rejeneratif Frenleme:
Elektrikli araçların en önemli avantajları arasında yer alan rejeneratif frenleme özelliği, sürüş boyunca oluşan kinetik enerjiyi frenleme ile depolanmış enerjiye çevirerek biriktirir. Bu özellik hem trafikte daha güvenli yavaşlamayı sağlar hem de bataryaya ekstra enerji üreterek daha uzun yol alabilmeyi mümkün hale getirir.