Hidrolik Direksiyon Nasıl Çalışır?

Otomobil teknolojilerinde sürüş konforunu artırmak için kullanılan en önemli sistemlerden biri, hidrolik direksiyon sistemidir. Özellikle ağır vasıtalarda ve orta büyüklükteki otomobillerde direksiyon çevirmeyi kolaylaştırmak, manevra kabiliyetini artırmak ve sürücü üzerindeki fiziksel yükü azaltmak amacıyla geliştirilen bu sistem; yıllardır yaygın olarak kullanılır. Hidrolik direksiyon sistemi, klasik mekanik direksiyonlara kıyasla çok daha az eforla aracın yönlendirilmesini sağlar. Bu sayede sürücüler, düşük hızda veya park sırasında bile kolayca direksiyon hakimiyetini sağlayabilir.  Hidrolik direksiyon sisteminin temel çalışma prensibi, hidrolik basınç ile hareketi desteklemeye dayanır. Direksiyon simidi çevrildiğinde sistem içerisindeki pompa yardımıyla hidrolik sıvı, basınçlı bir şekilde yönlendirme kutusuna iletilir. Bu basınç, tekerleklerin dönmesini sağlayan mekanik parçalara destek verir ve sürücünün uyguladığı kuvvetin daha az olmasını sağlar. 

Hidrolik basınç, motor devrine bağlı olarak çalışan bir pompa tarafından oluşturulur. Genellikle kayışla çalışan bu pompa, motor çalıştığı sürece devrededir ve sistemin aktif kalmasını sağlar. Hidrolik direksiyon sistemi, birden fazla parçanın uyumlu çalışmasıyla etkili bir şekilde işlev görür. Pompa, hidrolik hortumlar, direksiyon kutusu, valfler ve hidrolik sıvı gibi elemanlar, yapının temel bileşenleridir. Sistemin düzgün çalışabilmesi için tüm bu parçaların sağlam ve sızdırmaz olması, hidrolik sıvının ise temiz ve uygun seviyede bulunması gerekir. Aksi halde direksiyonun sertleşmesi, ses yapması ya da aracın manevra kabiliyetinde azalma gibi sorunlar meydana gelebilir. Hidrolik direksiyon; özellikle dayanıklılığı, servis ağı yaygınlığı ve bakım kolaylığı açısından sıklıkla tercih edilir. Gelin, hidrolik direksiyon sistemi nedir ve nasıl çalışır sorularının yanıtlarına birlikte göz atalım.

Hidrolik Direksiyon Sistemi Nedir?

Hidrolik direksiyon sistemi, sürücünün direksiyon simidi üzerinden uyguladığı kuvveti azaltarak aracın yönlendirilmesini kolaylaştıran mekanik-hidrolik bir yardımcı sistemdir. Temel olarak aracın tekerleklerine etki eden kuvveti hidrolik sıvı ve basınç yardımıyla artırarak sürücünün daha az fiziksel çabayla direksiyonu çevirmesini sağlar. Özellikle şehir içi trafikte, sık sık manevra yapılması gereken durumlarda veya park etme sırasında büyük kolaylık sunar. Hidrolik direksiyonun temelinde basit ama etkili bir prensip yatar. Kapalı bir sistem içinde dolaşan hidrolik yağ, bir pompa yardımıyla yüksek basınca çıkarılır ve bu basınç, tekerlekleri döndürmeye yardımcı olacak şekilde mekanizmaya iletilir. Sürücü direksiyonu çevirdiğinde bu hareket bir valf sistemi aracılığıyla algılanır ve hangi yöne döndürülmek istendiği belirlenerek basınçlı yağ ilgili yöne aktarılır. Böylece tekerleklerin yön değiştirmesi için gereken kuvvetin büyük bölümü sistem tarafından karşılanır.

Hidrolik direksiyon sistemi; birkaç temel bileşenden oluşur hidrolik pompa, hidrolik sıvı, valf sistemi, hortumlar, direksiyon kutusu ve basınç regülatörü gibi parçalardan oluşur. Pompa, genellikle motorun hareketinden aldığı güçle çalışır ve sistemin her an aktif kalmasını sağlar. Direksiyon simidi çevrildiğinde valf sistemi devreye girer ve basınçlı sıvı yönlendirme mekanizmasına gönderilir. Bu süreçte kullanılan hidrolik sıvı, sistemin çalışmasında kilit rol oynar. Sıvının özellikleri, viskozitesi ve temizliği; sistemin verimliliği üzerinde doğrudan etkilidir. Hidrolik direksiyon sistemi, özellikle büyük ve ağır araçlarda ciddi bir avantaj sağlar. Aracın hareketsiz olduğu anlarda bile sürücünün rahatça direksiyon çevirmesine olanak tanır. Bununla birlikte sistemin çalışabilmesi için motorun aktif olması gerekir. Motor kapatıldığında pompa durur ve dolayısıyla direksiyon hareketleri sertleşir. Bu yönüyle hidrolik sistemler, elektrik destekli direksiyonlara göre daha fazla enerjiye ihtiyaç duyar.

Hidrolik Direksiyon Nasıl Çalışır?

Hidrolik direksiyon sisteminin çalışma mantığını anlayabilmek için sistemin parçaları arasındaki etkileşimi ve hidrolik basıncın rolünü daha teknik açıdan incelemek gerekir. Bu sistemdeki temel hedef, sürücünün direksiyon simidine uyguladığı kuvveti büyüterek tekerlekleri istenen yöne daha az eforla çevirmek şeklindedir. Bu işlem, mekanik bağlantıların yanında sıvı basıncı ve akış yönlendirmesiyle gerçekleştirilir. Bahsettiğimiz karmaşık süreci mümkün kılan bileşenlerden biri de hidrolik kontrol valfidir. Sistem çalışmaya başladığında kayışla tahrik edilen hidrolik pompa, sistem içinde dolaşan özel yağ bazlı bir sıvıyı yüksek basınca ulaştırır. Bu sıvı, belirli bir rezervuarda depolanır ve hortumlar aracılığıyla sistemin farklı noktalarına iletilir. Sürücü direksiyon simidini çevirdiğinde bu hareket rotary valf olarak bilinen döner valf mekanizması tarafından algılanır. Valf, sürücünün hangi yöne döndürme hareketi yaptığını belirler ve basınçlı sıvıyı uygun tarafa yönlendirir.

Hidrolik sistemin işleyişindeki kilit süreç, direksiyon kutusunun içinde gerçekleşir. Kutunun içerisinde yer alan pistona, valf tarafından yönlendirilen basınçlı sıvı gelir. Sıvı, pistonu sağa ya da sola iterek tekerleklerin dönmesini sağlar. Hareket sırasında sürücünün uyguladığı fiziksel kuvvet, neredeyse %70-80 oranında azaltılır. Hidrolik sistemin dikkat çeken bir diğer özelliği de geri besleme mekanizmasıdır. Sürücü, tekerleklerin yüzeyle temasından doğan tepkiyi direksiyon simidinde hisseder. Bu, sürücünün yol hakkında sezgisel bir bilgi almasını sağlar. Tamamen elektrikli sistemlerin aksine hidrolik sistemler, bu geri bildirim hissini daha doğal bir şekilde iletebilir. Ayrıca bu sistemdeki basınç regülatörleri, belirli bir basınç seviyesinin üzerine çıkıldığında fazla sıvının tekrar hazneye dönmesini sağlar. Böylece sistem aşırı basınçtan korunur ve sürüş güvenliği sağlanır. Aynı zamanda sistemin aşırı ısınmasını ve bileşenlerin zorlanmasını da engeller.

Hidrolik Direksiyonun Avantajları

Hidrolik direksiyon sistemi, uzun yıllardır otomotiv sektöründe yaygın olarak kullanılan ve sürücülere konfor, güvenlik ve kontrol kolaylığı sunan bir teknolojidir. Mekanik direksiyon sistemlerine kıyasla bariz üstünlükleri olan bu sistem, özellikle ağır araçlarda ve sık manevra gerektiren şehir içi sürüşlerde büyük kolaylık sağlar. Hidrolik direksiyonun öne çıkan avantajları şu şekilde sıralanabilir:

• Hidrolik direksiyonun en önemli avantajı, sürücünün direksiyon simidini çevirirken harcadığı fiziksel eforu ciddi oranda azaltmasıdır. Bu sistem sayesinde özellikle düşük hızlarda veya araç dururken bile direksiyonu çevirmek oldukça kolaydır.
• Kamyon, otobüs gibi ağır taşıtlarda ya da büyük SUV ve pikaplarda direksiyonu çevirmek; mekanik sistemlerde oldukça zorlayıcıdır. Hidrolik direksiyon bu tür araçlarda yüksek tork sağlayarak tekerlekleri daha rahat döndürür. Bu da sürücünün yorulmasını kontrolünü artırır.
• Hidrolik direksiyon, sürücüye yol yüzeyi hakkında daha gerçekçi geri bildirim verir. Direksiyon simidi üzerinden tekerleklerin çukura girmesi, zemindeki kayganlık ya da direnç gibi veriler daha hassas şekilde hissedilir.
• Doğru şekilde bakımı yapılan bir hidrolik direksiyon sistemi, yıllarca sorunsuz çalışabilir. Pompa, valf ve hortumlar gibi parçalar; dayanıklı malzemelerden üretildiği için düzenli sıvı kontrolü yapıldığında sistemin performansı uzun süre korunur. Bu da aracın bakım maliyetlerini düşürür.
• Elektrikli direksiyon sistemleri gelişmiş özellikler sunsa da ilk yatırım ve bakım maliyeti hidrolik sistemlere göre daha yüksektir. Hidrolik direksiyon sistemleri daha ekonomik çözümler sunar ve birçok araç modeline kolayca entegre edilebilir.
• Hidrolik direksiyon sistemleri, uzun yıllardır kullanıldığından dolayı hem tamir bilgisi yaygındır hem de yedek parça bulmak oldukça kolaydır. Bu durum, sistemde yaşanabilecek olası arızaların hızlı ve uygun maliyetli şekilde giderilmesini sağlar.
• Özellikle dar alanlarda park etmek, klasik direksiyon sistemlerinde ciddi bir çaba gerektirir. Hidrolik direksiyon sayesinde direksiyon simidi çok daha kolay döner, bu da sürücünün rahatça manevra yapabilmesini sağlar.

Hidrolik Direksiyon Arızaları ve Belirtileri

Hidrolik direksiyon sistemleri, araç kullanımını kolaylaştırmak adına büyük bir işlev görse de zamanla çeşitli arızalarla karşılaşmak mümkündür. Sistemin temelinde basınçla çalışan hidrolik sıvılar, pompa, hortumlar, valfler ve aktarma elemanları bulunur. Sistemin karmaşık yapısı, herhangi bir parçada oluşabilecek aksaklığın tüm işleyişi etkilemesine neden olabilir. Bu nedenle sürücülerin hidrolik direksiyon sistemine ait arızaların belirtilerini iyi tanıması gerekir. Hidrolik direksiyon sisteminde en sık karşılaşılan sorunlardan biri, direksiyon simidinin normalden daha sert hale gelmesidir. Araç dururken ya da düşük hızlarda direksiyon çevrildiğinde aşırı bir direnç hissediliyorsa bu genellikle sistemdeki basıncın düşmesiyle ilişkilidir. Bu durumun temel nedeni; hidrolik sıvı seviyesinin azalması, pompa performansının düşmesi ya da hidrolik hortumlarında tıkanıklık veya sızıntı oluşması olabilir.

Direksiyon sisteminde yaşanan bir başka önemli belirti, direksiyon çevrilirken gelen olağandışı seslerdir. Özellikle vınlama, uğultu veya sürtünme benzeri sesler; pompa içerisindeki aşınma, sıvının azalması ya da sistemde hava kabarcıkları oluşmasıyla bağlantılı olabilir. Bu sesler, hidrolik pompanın zorlandığını ya da sistemin düzgün çalışmadığını işaret eder. Böyle bir durumda sistemin havasının alınması veya pompa kontrolü şarttır. Direksiyon sıvısının sızması da önemli bir arıza belirtisidir. Hidrolik sıvı genellikle açık kahverengi ya da kırmızımsı renkte olup aracın altına damladığında fark edilebilir. Bahsedilen sızıntılar; hortumların çatlaması, contaların eskimesi ya da bağlantı noktalarının gevşemesi sonucunda meydana gelir. Sıvı kaybı, basınçlı sistemin etkinliğini yitirerek direksiyonun işlevsiz hale gelmesine neden olabilir.

Hidrolik Direksiyon Bakımı ve Yağ Değişimi

Hidrolik direksiyon sisteminin uzun ömürlü, güvenli ve sorunsuz bir şekilde çalışabilmesi için düzenli bakım ve özellikle hidrolik yağ değişimi büyük önem taşır. Bu sistem, sürekli basınç altında çalışan mekanik ve sıvı parçaların bir bütünüdür. Zamanla sıvının özelliklerinin bozulması ya da sistemde kir birikmesi, hem direksiyon performansını düşürür hem de yüksek tamir maliyetlerine yol açabilir. Bu nedenle araç sahiplerinin belirli aralıklarla hidrolik sistemin bakımını yaptırmaları, sürüş güvenliği ve sistemin sağlıklı çalışması açısından kritik bir gerekliliktir. Hidrolik direksiyon sisteminin temel işlevi, direksiyon hareketlerini kolaylaştırmak ve bu hareketi tekerleklere hassas biçimde iletmek şeklindedir. Bu işlevin sağlıklı biçimde sürdürülebilmesi için sistemdeki hidrolik yağın görevini tam olarak yerine getirmesi gerekir. Ancak zamanla bu yağ kirlenir, viskozitesini kaybeder ve içinde mikroskobik metal parçacıklar birikir. Bu durum; sistemdeki pompa, valf, hortum ve silindir gibi parçalarda aşınmalara, tıkanmalara ve sonuç olarak performans düşüklüğüne neden olur.

Hidrolik direksiyon yağı, aracın kullanım koşullarına ve üretici tavsiyelerine bağlı olarak genellikle her 40.000 ile 60.000 kilometrede bir değiştirilmelidir. Şehir içi kullanımı yoğun olan, sürekli düşük hızda çalışan ya da ağır yük taşıyan araçlarda bu süre daha da kısalabilir. Yağın rengi koyulaşmışsa ve içerisinde tortu ya da metal partikül bulunuyorsa, bu durum yağın işlevini yitirmeye başladığını gösterir. Bu gibi durumlarda geç kalınmadan yağ değişimi yapılmalıdır. Hidrolik yağ değişimi işlemi sırasında sistemdeki eski sıvının tamamen boşaltılması ve yerine uygun özelliklerde yeni yağın eklenmesi gerekir. İşlem esnasında sistemin havasının da alınması önemlidir. Aksi takdirde sistemde hava kalırsa direksiyon sertleşebilir veya sesli çalışabilir. Bu nedenle yağ değişimi işlemi, yetkili bir servis ya da bu konuda deneyimli bir usta tarafından yapılmalıdır. Borusan Next’in sunduğu oto servis imkanıyla aracınızın gereksinimlerini kolaylıkla karşılayabilirsiniz.

Hidrolik Direksiyon Arızaları Nasıl Düzeltilir?

Hidrolik direksiyon sisteminde meydana gelen arızalar, aracın kontrolünü zorlaştırarak sürüş güvenliğini doğrudan etkileyebilir. Bu nedenle herhangi bir belirti fark edildiğinde arızaların hızlı ve doğru şekilde giderilmesi, büyük önem taşır. Hidrolik sistem, birden fazla parçanın uyum içinde çalıştığı karmaşık bir yapı olduğundan onarım sürecinde sistemin tamamı dikkatle değerlendirilmelidir. Arızaların düzeltilmesi, genellikle belirli bir sıraya göre ilerleyen tanılama ve müdahale adımlarıyla gerçekleşir. İlk olarak arızanın kaynağının doğru şekilde teşhis edilmesi gerekir. Direksiyonun sertleşmesi, gecikmeli tepki vermesi, uğultu sesi ya da sıvı sızıntısı gibi belirtiler; arızanın hangi parçada olduğunu işaret eder. Uzman bir teknisyen; genellikle önce direksiyon sistemini test eder, ardından motor çalışırken direksiyon tepkisini ve sesleri dinler. Bu süreçte yağ seviyesi ve kalitesi de kontrol edilir. Eğer sıvı koyulaşmış, kirlenmiş ya da seviyesi azalmışsa bu durum sistemin verimini etkiler ve değişim gerekebilir.

Sık karşılaşılan sorunlardan biri, hidrolik pompanın arızalanmasıdır. Pompa yeterli basıncı sağlayamıyorsa direksiyon sistemi düzgün çalışmaz. Pompa arızaları genellikle tamirle değil, doğrudan değişimle çözülür. Aynı şekilde hortumlarda meydana gelen çatlaklar ya da bağlantı noktalarındaki gevşemeler, sıvı sızıntısına yol açar. Bu gibi durumlarda ilgili hortumun ya da bağlantı parçasının değiştirilmesi gerekir. Sızıntının kaynağı bazen sistemin en küçük bileşeni olan contalar ya da keçeler olabilir. Bunlar da zamanla sertleşip işlevini yitirdiğinde sızıntıya neden olur. Sistemdeki hava kabarcıkları da sık görülen bir sorundur ve direksiyon simidinde titreme ya da uğultuya neden olabilir. Bu durumda sistemin havasının alınması gerekir. Hava alma işlemi sırasında hidrolik sıvı seviyesi kontrol edilir, eksikse uygun yağla tamamlanır ve ardından direksiyon belirli bir düzende sağa-sola çevrilerek sistemdeki hava dışarı atılır. Bu işlem dikkatle yapılmazsa sistemde kalan hava, arızanın tekrar etmesine neden olabilir.

Hidrolik Direksiyon Yağı Nasıl Eklenir?

Hidrolik direksiyon sisteminin sağlıklı çalışması için yeterli miktarda ve uygun özellikte yağ kullanılması hayati önem taşır. Direksiyon simidini kolayca çevirebilmek, sistemde aşınmayı önlemek ve sızıntı gibi problemleri engellemek için hidrolik yağı belirli bir seviyede tutulmalıdır. Direksiyonun sertleşmesi, uğultu sesi gelmesi veya tepkilerin zayıflaması gibi belirtiler genellikle yağ seviyesinin düştüğünü gösterir. Bu gibi durumlarda doğru şekilde yağ eklenmesi gerekir. İlk olarak hidrolik direksiyon yağını eklemeye başlamadan önce aracın düz bir zemine park edildiğinden ve motorun soğuduğundan emin olunmalıdır. Kaputu açtıktan sonra hidrolik direksiyon sıvısı rezervuarını bulmak gerekir. Genellikle motor bölmesinde üzerinde “steering fluid” ya da direksiyon simidi sembolü bulunan bir kapakla tanımlanır. Bazı araçlarda bu kapak şeffaf bir hazne üzerinde yer alırken bazılarında metal ya da plastik küçük bir depo şeklindedir. Kapağın üzerinde ya da hazne üzerinde minimum ve maksimum seviye göstergeleri bulunur. Bu göstergeler, sıvı seviyesinin yeterli olup olmadığını anlamayı kolaylaştırır.

Yağ eklemeden önce mevcut sıvının rengi ve kıvamı kontrol edilmelidir. Hidrolik yağ berrak ve açık renkte olmalıdır. Rengi koyulaşmışsa, içinde tortular ya da metal partiküller varsa yalnızca yağ eklemek yeterli olmayabilir. Bu durumda tam bir yağ değişimi gerekebilir. Eğer sıvı temiz ancak seviyesi düşükse de uygun yağ ekleme işlemine geçilebilir. Yağ eklemek için aracın üreticisinin önerdiği tipte hidrolik direksiyon sıvısı kullanılmalıdır. Rezervuarın kapağı dikkatlice açıldıktan sonra temiz bir huni yardımıyla yavaşça yağ eklenir. Bu sırada yağ seviyesinin maksimum çizgiyi geçmemesine özen gösterilmelidir. Gereğinden fazla sıvı, sistemin basıncını artırarak contalara zarar verebilir veya taşma yapabilir. Yağ ekledikten sonra kapak sıkıca kapatılmalı ve sistemde herhangi bir sızıntı belirtisi olup olmadığı kontrol edilmelidir.

Siz de araba almayı düşünüyorsanız Borusan Next’in sunduğu güvenlik çözümleri ve servis hizmetleri ile aracınızı en iyi şekilde donatabilir, uzun vadede güvenli ve sorunsuz bir sürüş deneyimi yaşayabilirsiniz. Borusan Next portföyüne hemen göz atarak sıfır veya ikinci el araba al fırsatlarını değerlendirebilirsiniz.

Telif hakkı ve sair fikri mülkiyet hakları Borusan Oto Değerlendirme Pazarlama ve Hizmet A.Ş.’ye (Borusan Next’e) aittir. Ticari amaçla ve/veya yasalarca izin verilen meşru kullanım sayılamayacak şekillerde, kısmen dahi olsa, izin alınmaksızın alıntı yapılamaz, kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayınlanamaz, link verilemez.