CVT Şanzıman Nedir? Nasıl Çalışır?

Yakıt verimliliği ve sorunsuzluğu ile bilinen CVT (Sürekli Değişken Şanzıman), konforlu sürüş özellikleri ile öne çıkar. Sürekli değişken oranı ile manuel şanzımanlardan ve geleneksel otomatik viteslerden ayrılan CVT, vites geçişlerini hissettirmeden rahat bir sürüş sunar. Özellikle Toyota ve Honda gibi Japon grubu araçlarda sıklıkla yer verilen CVT şanzımanlar, lineer sürüşü destekler. Aracın hızlanması normalden daha yavaş olsa da güç kaybı söz konusu olmaz. Kademeli olarak dağıtılan güç, motordan gelen torku etkin şekilde yönetebilmeye olanak tanır. CVT şanzıman nedir? CVT vites nasıl kullanılır? Hangi araçlarda CVT şanzıman vardır? Gelin, yakından göz atalım.

CVT Şanzıman Nasıl Çalışır?

‘’CVT şanzıman nasıl çalışır?’’ sorusu, otomatik vites seçeneklerini araştıran sürücülerin en çok merak ettiği konuların başında gelir. CVT şanzıman modelleri üzerinde dişli sistemi yerine metal bir kayış veya zincir seti bulunur. Değişken çaplı kasnak sistemi sayesinde vites değişimleri fark edilmez şekilde ayarlanır. Dişliler arasında mekanik bir geçiş olmadığı için aracın hızına bağlı olarak kasnak çapı da sürekli olarak değişir. Sonsuz vites aralığı sayesinde kademeli vites değişimine ihtiyaç duymadan her devir bandında en verimli şekilde vites geçişi sağlanır. Vites kontrol ünitesi ve hassas sensörler, vites oranını otomatik şekilde ayarlar. Sorunsuz vites değişimi ile öne çıkan CVT şanzımanlar hem şehir içi sürüşlerde hem de uzun yolculuklarda kullanım için idealdir.

CVT şanzıman, tahrik kasnağı olarak da bilinen konik kasnaklar ve çelik kayış sisteminden oluşur. Giriş kasnağı motordan gelen gücü kayışa, kayış da üretilen gücü tekerleklere yönlendirir. Uzun konik formda tasarlanan kasnakların arasında kalan boşluklar kayışın hareket aralığını belirler. Kayışın çapı, kasnak üzerinde konumlandığı yere göre değişkenlik gösterebilir. Elektronik vites kontrol ünitesi, hidrolik basınçla kasnak konumlarını kolayca ayarlar. Sistemin farklı devir aralığına rahatlıkla uyarlanabilmesi sayesinde kusursuz bir hızlanma sağlanır. Dişli sistemlerde olduğu gibi vites aralarında geçişler olmadığı için hem düşük hızlarda hem de otoban sürüşlerinde sorunsuz bir sürüş elde edilir.

Kayışlı, toroidal veya hidrostatik gibi farklı bileşenlerle donatılan CVT türleri bulunur. Özellikle otomobillerde çokça kullanılan kayışlı CVT şanzıman modelleri, ileri ve geri vites geçişlerini kolaylaştırır. Disk ve silindir kuleleri eşliğinde çalışan toroidal tip CVT şanzıman kutuları, yüksek performanslı arazi araçlarında yaygın olarak kullanılır. Hidrostatik CVT çeşitlerine ise daha çok tarım makinelerinde ve endüstriyel araçlarda yer verilir. CVT şanzımanlar, aracın motor hacmine, sürüş özelliklerine ve şasi yapısına uygun olarak optimize edilebilir. Örneğin; diğer vites sistemlerinden farklı olarak CVT şanzıman, geri vites için de çeşitli vites oranları üretebilir. Bu sayede arazi sürüşlerinde ekstra esneklik elde edilebilir.

CVT Şanzımanın Çalışma Prensibi

Yakıt tüketimini en aza indirmek üzere tasarlanan CVT şanzımanlar, yol ve yük koşullarına en uygun şekilde motor devrini korur. Dişli oranı otomatik olarak ayarlandığı için ani devir düşmeleri veya yükselmeleri görülmez. Kademeli güç dağıtımından farklı olarak lineer bir hızlanma söz konusudur. Motor ve şanzıman bileşenleri üzerindeki stresi azaltan sonsuz vites oranı da sürüş konforunu bir üst noktaya taşır. Yazılımsal kontrol algoritmaları ile desteklenen yeni nesil e-CVT gibi şanzımanlar, farklı sürüş modlarına uygun olarak ayarlanan dinamik vites değişim seçeneklerini beraberinde getirir. CVT şanzıman, gücü stabil şekilde aktararak çalışan hibrit motorlar için de iyi bir çözümdür.

Araç hızını, tork değerini ve gaz tepkilerini anlık olarak takip eden CVT şanzıman sensörleri, güç ihtiyacına uyumlu olarak vites oranını belirler. Hassas kasnak değişim ayarları hidrolik aktüatörler aracılığıyla gerçekleştirilir. CVT şanzıman ünitesi, çift kavramalı araçlardan farklı olarak debriyaj gerektirmez. Tork konvertörü ya da elektrik motoru sayesinde vites değişimleri sorunsuz bir şekilde ayarlanır. Hızlanma esnasında güç kaybı en aza indiği için yakıt tüketimine de katkı sağlanır. Aracın ağırlığına ve sürüş stiline göre vites kalibrasyonu kolaylıkla optimize edilir. Yeni model CVT şanzımanlı araçlarda programlanmış adımlar ile vitesler simüle edilebilir. Bu sayede sürücüler geleneksel vites değişimini taklit edecek şekilde istedikleri otomatik vites aralığında sürüş yapabilir.

CVT, motorun güç ve ekonomi noktasında en uygun aralıkta çalışmasına olanak tanır. Enerji verimliliği ile dikkat çeken modern CVT şanzımanlar emisyon değerlerini en aza indirerek çevreci bir sürüş sunar. Farklı arazi koşulları veya performans beklentisine uygun olarak sonsuz vites aralığı hassas şekilde ayarlanır. Vitesi D moduna aldıktan sonra herhangi bir müdahalede bulunmadan her devir aralığında optimum kullanım elde edilebilir. Özellikle yoğun şehir trafiğinde oldukça etkili olan CVT, alt devirlerde vites geçişlerini kusursuz biçimde ayarlayarak sarsıntısız bir kullanım vadeder. Sportif kullanım isteyen sürücüler ise spor sürüş seçeneğine geçiş yaparak motoru daha yüksek devirlerde kullanabilir.

CVT Şanzımanın Avantajları

Dayanıklılık ve uzun ömürlü kullanım avantajı, CVT şanzımanların en büyük avantajları arasına gösterilebilir. Başta Japon otomobiller olmak üzere çok sayıda araç markasında bulunan CVT şanzıman, uzun bakım aralıklarına sahiptir. CVT ünitesi içinde elektronik kavrama ünitesi bulunmadığı için sistem daha stabil şekilde çalışmaya yatkındır. CVT ünitesi içindeki kasnaklar ve kayışlar, metal içeriği sayesinde yüksek sıcaklığa ve aşınmalara karşı son derece dayanıklıdır. Şanzıman içinde daha az hareketli parça bulunması da mekanik aşınma riskini en aza indirir. Doğru bakım ve kullanım eşliğinde uzun yıllar boyunca rahatlıkla kullanılabilir.

Günümüzde turbo motorla gelen yeni nesil araçlarda ve hibrit motor seçeneklerinde CVT şanzımanlara sıklıkla yer verilir. Düşük devirlerde yüksek tork üretebilen turbo beslemeli otomobiller, yüksek devirlere çıkma ihtiyacı duymadan vites değişimine olanak tanır. Direksiyon arkasına veya vites koluna eklenen yapay vites değişim kolları da vites geçişlerini manuel olarak yönetme kolaylığı sunar. Hibrit araçlarda alt devirlerde devreye giren elektrikli motor aracı hem düşük hızlarda hem de sıkışık şehir trafiğinde ilerletirken CVT şanzımana yardımcı olur. Yüksek tork ihtiyacını alt devirlerden itibaren karşılayabilen modern hibrit araçlar performanslı sürüşte de CVT ile oldukça uyumludur.

CVT şanzımanın dikkat çeken diğer avantajları şu şekilde sıralanabilir:

• Tam otomatik olduğu için vites değiştirirken yaşanabilen dikkat dağınıklığını ortadan kaldırır.
• Motoru her koşulda optimum devir aralığında tutar ve vites değişimlerini hissettirmez.
• Sonsuz oran tasarımı vites geçişlerindeki kararsızlığı ortadan kaldırır.
• Düşük hızlarda oluşabilen atılma veya ani hızlanma gibi sorunlara neden olmaz.
• ECU programlaması sayesinde farklı sürüş modlarında kullanıma uygundur.
• Azaltılmış emisyon değerleri, şanzımanı çevre dostu regülasyonlara uyumlu hale getirir.
• Sürekli tork aktarımı ile yokuşları tırmanmayı kolaylaştırır.
• Akıcı hızlanma, pratik sürüş ve konforlu kullanım sunar.
• Sabit hızlarda ilerlerken ses seviyesi oldukça düşüktür.
• Hafif tasarımı sayesinde aracın toplam ağırlığını azaltır.

CVT Şanzımanın Dezavantajları

Konforlu kullanım özellikleri ile bilinen CVT şanzımanların birtakım eksi yanları da bulunur. İlk olarak CVT sürüş hissi diğer sistemlerden oldukça farklıdır. Manuel vitese veya geleneksel otomatik vitese alışkın olan sürücüler ilk etapta biraz zorluk yaşayabilir. Vites değiştirme hissi olmaması kullanıcılara hangi vites aralığında ilerlediklerini unutturabilir. Yüksek devirlerde ya da sportif sürüş modlarında normalden daha fazla motor sesi oluşabilir. Manuel vitesli ya da çift kavramalı otomatik araçlarda vitesler dişliler arasında manuel ya da otomatik olarak değiştirilir. CVT şanzımanın kasnak gergi sistemi ile sonsuz oranlı bir vites elde edilir. Sonsuz oranlı vites ise sportif sürüş hissiyatını önemli ölçüde törpüleyebilir.

CVT şanzıman modellerinin bir diğer dezavantajlı olduğu durum da sınırlı tork kullanımıdır. CVT’nin yüksek tork ile çok uyumlu olmayan şanzıman yapısı, performanslı araçlarda kullanım için ideal olmayabilir. Ayrıca düşük hacimli motorlarla gelen CVT araçlar, ağır yük altında aşırı ısınma eğilimi gösterebilir. Ağır karosere sahip arazi araçlarında ve spor otomobillerde genellikle torku daha etkin şekilde dağıtabilen dişli sistemlere yer verilir. CVT’nin bakımlarını ihmal etmek ya da düşük kaliteli yağ kullanımı da onarımı zor hasarlara neden olabilir.

CVT şanzımanın diğer dezavantajları şunlardır:

• Sürüş stili çift kavramalı şanzımanlara kıyasla daha hissizdir.
• Motor freni ile yokuş aşağı inişlerde yeterli kompresyon elde edilemeyebilir.
• Vites değişimleri sportif sürüş için çok uygun değildir.
• Karavan gibi ağır yükleri çekme konusunda yetersiz kalabilir.
• Gaz tepkisi farklı olduğu için alışması zaman alabilir.

CVT Şanzımanlı Araçların Bakımı ve Kullanımı

CVT şanzımanlı araçların kullanımı diğer otomatik vitesli araçlarla tamamen aynı olsa da sürüş dinamikleri oldukça farklıdır. CVT, yapısı gereği sonsuz vites aralığında çalışır ve net bir vites geçişi olmaz. Manuel veya yarı otomatik araçlarda birden beşinci veya altıncı vitese kadar belli dişli oranlarına uygun olarak vites geçişi sağlanır. Bu geçişler arasındaki hızlanma veya yavaşlama oldukça tepkiseldir. Sürücüler istedikleri vites aralığında istedikleri gibi motor devrini ayarlayabilir. CVT otomobillerde ise vites aralığı olmadığı için ilk hızlanmadan en üst hızlara kadar stabil bir ivmelenme yakalanabilir.

CVT vites sisteminin lineer döngüsü bazı sürücüler için sıkıcı olabilir. Orta performansta ve sakin şekilde araç kullananlar ise CVT şanzıman sisteminden fazlasıyla memnun kalabilir. Şehir trafiğinde yol alırken yavaş yavaş hızlanmak ve adaptif hız sabitleme ile birlikte trafiğin akışını kolayca adapte olmak mümkün olur. Park ederken çok hafif şekilde manevra yapmak hiç olmadığı kadar kolaydır. Her ne kadar ara hızlanmalar yavaş olsa da otoban hızlarında stabil ve konforlu şekilde seyahat edilebilir. CVT şanzımanı kullanırken manuel moda geçiş yaparak hız ve devir optimizasyonu da kolayca yapılabilir.

CVT şanzıman bakımı, mutlaka yetkili oto servis noktalarında ve belirtilen kilometre aralığında gerçekleştirilmelidir. Özellikle CVT şanzıman yağı düzenli olarak kontrol edilmeli, yağ eksilmesi varsa ekleme yapılmalıdır. Yüksek kaliteli şanzıman yağını tercih etmek olası sorunların önüne geçebilmek açısından oldukça önemlidir. Kaliteli şanzıman yağı hem hareketli parçaların kusursuz şekilde yağlanmasını sağlayarak ısınmayı önler hem de şanzımanı uzun süreler boyunca temiz tutar. Ayrıca CVT şanzımana yük bindirmemek için park etmeden önce ilk olarak aracın ağırlığını el frenine yüklemek sonrasında vitesi park konumuna almak önerilir. Sportif sürüş yerine daha düşük devirlerde aracı yürütmek ve ani hızlanmalardan kaçınmak da şanzımanın sorunsuz şekilde kullanılabilmesine yardımcı olur.

CVT Şanzıman Arıza Belirtileri

Sarsıntılı hızlanma ve gecikmeli gaz tepkisi, CVT şanzımanların en temel arıza belirtileri arasında yer alır. Sürücü gaza dip noktasına kadar basmasına rağmen şanzıman yeterli oranda güç aktarımı sağlayamaz. Hızlanma esnasında direksiyon ve kabin içinden de hissedilebilen sarsıntılar görülebilir. Mekanik aşınmaya bağlı olarak ortaya çıkan vınlama ya da sürtünme sesleri kayış arızalarında sıklıkla kendini gösterir. Araç hızındaki değişime bağlı olarak uğuldama sesinde artış ya da azalma tespit edilebilir. Uzun yolculuklarda ve yokuş yukarı çıkışlarda çekiş kaybı ya da şanzımanda aşırı ısınma oluşabilir.

Genel CVT arızalarından bir diğeri de hız değişikliği olmamasına rağmen devir aralığında dalgalanmalar yaşanmasıdır. Hız ve gaz dozajı değişmese de motor devri aşağı veya yukarı yönde değişiklikler gösterebilir. Bu değişime bağlı olarak ani güç kaybı ya da tekleme sorunu ortaya çıkabilir. Motor yağ seviyesinin azalması, motor yağının çok fazla ısınması veya şanzıman kutusu içine farklı kirleticilerin karışması bu tarz sorunlar neden olabilir. Motor yağı normal sıcaklık değerlerinin üzerine çıktığında yeterli seviyede yağlama yapamaz. Yağ akışkanlığı ve yoğunluğu değiştiği için parçalar arasındaki sürtünme artar. CVT şanzıman yağının kahverengi ve aşırı siyah renge dönmesi yağlama özelliğinin kaybına işaret eder.

CVT arızası sonrasında gösterge panelinde şanzıman arızası uyarı ışığı da yanabilir. Şanzıman içindeki sensörler aşırı ısınma ve güç kaybı gibi durumlarda sürücüyü uyarmak için panele sinyal gönderir. Yüksek maliyetlerle sonuçlanabilecek hasarlardan kaçınmak için aracın düzenli bakımlarını aksatmamak ve arızaya erkenden müdahale etmek oldukça önemlidir. Eski nesil araçlarda daha sık görülen CVT şanzıman arızaları, yeni nesil e-CVT benzeri şanzımanlarda önemli ölçüde azalmıştır. Mevcut sorunlarından arındırılmış modern CVT şanzımanlı araçlara geçiş yapmak ise sorunsuz ve konforlu bir kullanım vadeder. Siz de aracınızı yenilemeyi düşünüyor ve arabam ne kadar eder? diye merak ediyorsanız araç bilgilerini seçerek fiyat teklifi alabilirsiniz.

CVT Şanzımanlı Araçlar Nelerdir?

Toyota, Honda, Nissan ve Subaru gibi markalar, CVT şanzımana en çok yer veren otomobil üreticileri arasında yer alır. CVT araçlar hem benzinli hem de hibrit özelliklere sahip olabilir. Elektrikli motor gücünü optimum şekilde kullanabilen modern hibrit araçlar yakıt verimliliği ile birlikte yüksek konfor ve dengeli sürüş sağlar. Asya ve Avrupa pazarlarında yaygın olarak kullanılan CVT şanzıman modelleri ülkemizde de oldukça popülerdir. Kullanıcılar otomatik vitesin rahatlığına en sorunsuz şekilde ulaşmak için genellikle CVT tip şanzımanlara yönelir. Düşük emisyon değerleri ile çevre dostu olan CVT hibrit otomobiller, gelişmiş sürüş destek sistemleri sayesinde sürüş deneyimini de bir üst noktaya taşır.

Kompakt SUV ve sedan araçlar için ideal olan CVT şanzıman, turbo motorlar ile de tam uyumludur. Motordan gelen torku yola lineer olarak yansıtan araçlar kısa mesafeli sürüşlerde oldukça atakken uzun yolculuklarda da sessiz ve konforludur. Toyota Corolla ve Honda Civic, CVT şanzımanlı araçlar için ideal örneklerdir. Flame X-Pack, Passion X-Pack ve Vision Plus gibi çeşitli donanım seçenekleri ile satışta olan yeni nesil Toyota Corolla otomobiller, gelişmiş bir CVT şanzımanla donatılır. İleri 10 vites olarak tasarlanan Toyota CVT şanzımanlar motor gücünü en alt devirlerden itibaren kullanarak yüksek verimlilikle sürüşü destekler. Honda Civic modellerinde 182 beygir ile alınabilen CVT şanzıman ise 0-100 km/saat hızlanmayı 8,1 saniyeye kadar düşürerek sportif bir sürüş sağlar. Toyota Yaris, Nissan Micra, Honda Jazz ve Renault Clio gibi daha düşük segmentte yer alan araçlarda da CVT şanzıman sıklıkla kullanılır.

Siz de otomatik vitesli araç alternatifleri için Borusan Next ile gelen avantajlı finansman desteklerinden yararlanabilirsiniz. Araba al ve sat seçenekleri için Next tarafından sunulan teklif sayfasını inceleyebilir, bütçenize ve ihtiyacınıza en uygun araca kolayca sahip olabilirsiniz.

Telif hakkı ve sair fikri mülkiyet hakları Borusan Oto Değerlendirme Pazarlama ve Hizmet A.Ş.’ye (Borusan Next’e) aittir. Ticari amaçla ve/veya yasalarca izin verilen meşru kullanım sayılamayacak şekillerde, kısmen dahi olsa, izin alınmaksızın alıntı yapılamaz, kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayınlanamaz, link verilemez.