Ülkemizde, Karayolları Trafik Kanunu’na göre; araçlar tescil belgesi ve tescil plakası almadan karayollarına çıkarılamaz. Sadece Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonu tarafından basımı yapılan plakaların araç üzerinde bulundurulması zorunluluğu vardır. Plaka kodları illere göre düzenlenirken kullanım alanına göre de çeşitleri bulunur.
Araç Plakası Nedir?
Araç plakası, tescil edilen her araç için özel belirlenmiş levhalardır. Plaka, araç sahibinin adresine göre il kodu, harf ve rakam grubundan oluşur. Yönetmelik ile oluşturulmuş standartlara sahip plakaların belirli nitelik ve ölçüleri vardır. Bu standartlar araç sınıfına göre belirlenmiş ebatlar ve güvenlik işaretlerinden oluşur.
Hangi Plaka Hangi İle Ait?
Plakada yer alan ilk gruplama il kodu olup araç sahibinin yerleşim yerine göre belirlenir. Bu belirleme ilk tescil edilen araç ya da plaka değişikliği istenen ikinci el araç alımında gerçekleşir. ikinci el araç alımlarında plaka değiştirme zorunluluğu bulunmaz.
01 ile 67 arasındaki plakalar illere göre alfabetik olarak sıralanır. 67’den sonraki plakalar ise sırası ile sonradan il statüsü elde etmiş yerler için belirlenmiştir. 81 ilin plaka sınırlaması şu şekildedir:
01: Adana
02: Adıyaman
03: Afyon
04: Ağrı
05: Amasya
06: Ankara
07: Antalya
08: Artvin
09: Aydın
10: Balıkesir
11: Bilecik
12: Bingöl
13: Bitlis
14: Bolu
15: Burdur
16: Bursa
17: Çanakkale
18: Çankırı
19: Çorum
20: Denizli
21: Diyarbakır
22: Edirne
23: Elazığ
24: Erzincan
25: Erzurum
26: Eskişehir
27: Gaziantep
28: Giresun
29: Gümüşhane
30: Hakkari
31: Hatay
32: Isparta
33: İçel (Mersin)
34: İstanbul
35: İzmir
36: Kars
37: Kastamonu
38: Kayseri
39: Kırklareli
40: Kırşehir
41: Kocaeli
42: Konya
43: Kütahya
44: Malatya
45: Manisa
46: Kahramanmaraş
47: Mardin
48: Muğla
49: Muş
50: Nevşehir
51: Niğde
52: Ordu
53: Rize
54: Sakarya
55: Samsun
56: Siirt
57: Sinop
58: Sivas
59: Tekirdağ
60: Tokat
61: Trabzon
62: Tunceli
63: Şanlıurfa
64: Uşak
65: Van
66: Yozgat
67: Zonguldak
68: Aksaray
69: Bayburt
70: Karaman
71: Kırıkkale
72: Batman
73: Şırnak
74: Bartın
75: Ardahan
76: Iğdır
77: Yalova
78: Karabük
79: Kilis
80: Osmaniye
81: Düzce
Türkiye’de Plaka Çeşitleri
Plakalar kullanım alanları ve renklerine göre farklı kategorilere ayrılır. Standart plakalar Emniyet Genel Müdürlüğü listelerinden sıra ile verilirken kamuya ve şahsa ait farklı plaka çeşitleri de vardır. Ülkemizde kullanılan plaka çeşitleri şu şekildedir:
• Özel Araç Plakası: Üzerinde şahış ya da şirket adı yazan plakalardır. Özel plaka sahibi olabilmek için İlçe Emniyet Müdürlüğü’nden istenilen plakanın uygunluğu sorgulanır. Eğer talep edilen plaka kullanılmıyor ise özel plaka vergisi ödenerek sahip olunur.
• Resmi Araç Plakası: Siyah zemin üstüne beyaz harf ve rakamlardan oluşur. Bu plakaya sahip araçlar resmi hizmete tahsis edilmiştir. Ambulans, itfaiye, bakanlık ve belediye araçları bu tip plaka taşıyan resmi araçlara örnektir.
• Bedensel Engelli Araç Plakası: Ruhsat kaydı engelli kişiler üzerine yapılmış şahıs araçlarına ait plakalardır.
• Cumhurbaşkanlığı Makam Aracı Plakası: Kırmızı zemin üzerine sarı renkte cumhurbaşkanlığı mozolesi taşıyan plakadır. Cumhurbaşkanı, bakanlara ait makam araçları, Genelkurmay Başkanı, TBMM Başkanı gibi protokol araçlarına ait plakalardır. Bu protokol araç plakalarında sadece sarı renkte rakamlar yer alır.
• Cumhurbaşkanlığı Üst Düzey Yönetici Plakaları: Kırmızı zemin üzerine sarı renkli harf ve sayıların olduğu plaka türüdür.
• Emniyet Araçları Plakaları: Emniyet Genel Müdürlüğü hizmeti için kullanılan resmi araçlara ait plakalardır. Beyaz harf ve sayılar, mavi zemin üzerinde yer alır. Emniyet Genel Müdürlüğü plakaları il kodu ile başlar, A harf tanımlaması ile devam eder, sondaki sayılar ise bağlı bulunan ekip ya da şubeyi temsil eder.
• Rektör, Emniyet Müdürü ve Kaymakam Plakaları: Beyaz zemin üzerine kırmızı renkli plakalar olup bağlı bulunulan ile ait üst düzey kamu görevlilerinin makam araçlarında kullanılır.
• Sarı Plaka: Sarı plaka geçici araç plakası olarak kullanılır. Henüz tescil işlemi yapılmamış olsa dahi tüm araçların trafiğe çıkabilmesi için plaka zorunluluğu vardır. Sarı plaka da geçici olarak verilen, sarı zemin üzerine siyah harflerin kullanıldığı plaka çeşididir. Geçici plaka sol üstten sağ alta doğru beyaz çizgili olarak verilir. Sarı plakanın geçerlilik süresi haftalık, aylık veya yıllık olarak belirlenir.
Dikkat Edilmesi Gerekenler
Plaka kullanımı ile ilgili dikkat edilmesi gereken hususlar ve zorunluluklar vardır. Kanun ve yönetmeliklere bağlı bu hususlar şunlardır:
• Plakanın monte edilmesi gereken yerden farklı bir yere takılması durumunda idari para cezasına verilir. Plaka takılana kadar araç trafiğe çıkamaz.
• İlgili yönetmelikle belirlenmiş ölçüye ve sayıya aykırı plaka takan ya da plakanın okunmasını engelleyecek değişiklikler yapan sürücüye idari para cezasına verilir. Plaka, verilen süre sonunda uygun duruma getirilmediği takdirde para cezası ve trafikten men gerçekleşir.
• Plakasız araç kullanma durumunda idari para cezası verilip araç trafikten men edilir.
• Sahte ya da başka araca ait plaka kullanımında idari para cezası verilir ve trafikten men edilir. Bu durum Türk Ceza Kanunu’na göre de suç teşkil eder.
• Karayolları Trafik Yönetmeliği tarafından belirlenmiş standartların dışındaki plakalar araç muayenesinden ağır kusur alır ve geçemez.
Dijital Plakalar Yaygınlaşıyor mu?
Dijital plaka önce Dubai’de sonra da Amerika’da denenmeye başlanan elektronik plakadır. Çalınma, kaza, yol durumu gibi bilgileri anında iletme özelliğine sahip akıllı plakalar birçok avantaj sunarken maliyet ve güvenlik unsurları tartışma konusudur. Sunduğu avantajlardan birisi de araç alım satım işlemlerinde kolaylık sağlamasıdır. Devir durumunda plaka değişimini ortadan kaldıran dijital plakalar; kayıt işlemlerinde ve park ücreti, geçiş ücreti gibi dijital ödeme kanallarında da kolaylık sağlar.
Plaka Değişimi Nasıl Yapılır?
Plaka değişim ikinci el araç alımlarında ya da farklı bir ikametgaha taşınma durumlarında gerçekleşebilen bir taleptir.
İkinci el araç alım işlemleri sırasında noterde devir gerçekleştirirken plaka değişim talebinde bulunabilirsiniz. Değişim talebi üzerine plaka değiştirme ücreti tahsil edilir. Devir işlemi gerçekleştikten sonra, talep edilen evraklar ile birlikte 1 ay içerisinde ikametinizin bulunduğu ilin Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Tescil Birimi’ne başvuruda bulunmalısınız. İşlemlerin ardından Şoförler Odası’ndan yeni plakanızı temin edebilirsiniz.
Farklı bir ile taşınıp ikametinizi değiştirdiğiniz takdirde de plaka değişimi yapabilirsiniz. Yeni ikametgah belgeniz ve Vergi Dairesi’nden alınan MTV borcu olmadığına dair belge ile Şoförler Odası’na başvuruda bulunabilirsiniz. Buradan alınan evrak ile Trafik Tescil Şube’de ruhsat ve plaka değişim işlemleri başlatılır. Yeni plakanın temini yine Şoförler Odası ya da plaka basımı için yetkilendirilmiş plaka basım yerlerinde gerçekleşir.
Hasar görmüş bir plakanın değiştirilmesi ise plaka yenileme işlemidir ve bunun için de Trafik Tescil Şube’ye başvuruda bulunulması gerekir. Özellikle büyük şehirlerde yoğunluk yaşanmaması adına başvurular için randevu alınması, süreci hızlandıracaktır. İkamet değişimi ve araç alım işlemleri dışında plaka değişimi yapılamaz.